آپنه خواب یک اختلال نسبتاً شایع است که در آن افراد هنگام خواب دچار اختلال در تنفس می‌شوند. در آپنه انسدادی خواب (Obstructive Sleep Apnea: OSA) یا قطع تنفس در خواب، شایع‌ترین نوع آپنه خواب، اختلال تنفس به دلیل باریک یا مسدود شدن راه هوایی فوقانی رخ می‌دهد. افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب شدید ممکن است بیش از 30 اختلال تنفسی در ساعت داشته باشند.
هرچه جامعه پزشکی بیشتر در مورد آپنه خواب می‌آموزد، ارتباط آن با چاقی یا اضافه وزن بدن را بیشتر یافته و آن را بهتر درک می‌کند. اضافه وزن نه تنها می‌تواند باعث آپنه خواب شود، بلکه می‌تواند علائم را بدتر کرده و اثرات مضر آن را برای سلامتی تشدید کند. خواب ناکافی همچنین ممکن است منجر به افزایش وزن شود و آن را به یک چرخه معیوب تبدیل کند. از آن طرف، بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که کاهش وزن باعث بهبود آپنه خواب می‌شود. اگر با آپنه خواب یا اضافه وزن دست و پنجه نرم می‌کنید، مهم است که تعاملات پیچیده بین این دو وضعیت را درک کنید.
| با آپنه خواب و عوارض آن بیشتر آشنا شویم. |
چندین بیماری احتمال ابتلا به آپنه خواب را افزایش می‌دهد، اما آپنه انسدادی خواب در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند شایع‌تر است. اضافه وزن باعث ایجاد رسوب چربی در گردن فرد به نام چربی حلقی می‌شود. چربی حلقی می‌تواند راه هوایی فوقانی فرد را که از قبل در هنگام خواب شل شده است را تنگ یا مسدود کند. به همین دلیل است که خروپف یکی از شایع‌ترین علائم آپنه خواب است - هوا به معنای واقعی کلمه از طریق یک راه هوایی محدود فشرده می‌شود و باعث ایجاد صدای بلند می‌شود.
چربی حلقی می‌تواند راه هوایی فوقانی فرد را که از قبل در هنگام خواب شل شده است را مسدود کند
علاوه بر این، افزایش دور شکم ناشی از چربی اضافی می‌تواند دیواره قفسه سینه فرد را فشرده کند و حجم ریه را کاهش دهد. این کاهش ظرفیت ریه، جریان هوا را کاهش می‌دهد، و باعث می‌شود راه هوایی فوقانی در هنگام خواب روی هم قرار بگیرد. خطر آپنه انسدادی خواب با افزایش شاخص توده بدنی (BMI) که میزان چربی بدن فرد را بر اساس قد و وزن اندازه‌گیری می‌کند، همچنان افزایش می‌یابد. حتی افزایش 10 درصدی وزن با افزایش 6 برابری خطر آپنه انسدادی خواب همراه است.
افزایش دور شکم ناشی از چربی اضافی می‌تواند دیواره قفسه سینه فرد را فشرده کند و حجم ریه را کاهش دهد
علل کمتر شایع آپنه خواب عبارتند از: لوزه‌های بزرگ که راه هوایی را مسدود می‌کنند، ویژگی‌های آناتومیکی مانند گردن کلفت یا گلوی باریک، اختلالات غدد درون‌ریز (از جمله دیابت و بیماری تیروئید)، برگشت (ریفلاکس) اسید معده، بیماری‌های ریوی و مشکلات قلبی. با این حال، تقریباً 60 تا 90 درصد بزرگسالان مبتلا به آپنه انسدادی خواب دارای اضافه وزن هستند.
در حالی که وزن اضافی مدت‌هاست که به عنوان یک عامل خطر برای آپنه انسدادی خواب شناخته شده است، شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهند که این رابطه متقابل است. دلیل آن این است که کمبود خواب با کاهش لپتین (هورمون سرکوب‌کننده اشتها) و افزایش گرلین (هورمون محرک اشتها) مرتبط است که ممکن است میل به غذاهای پر کالری را افزایش دهد. داده‌های اضافی نشان می‌دهد که خواب ناکافی منجر به پرخوری، چاقی و کاهش از دست دادن چربی در طول محدودیت کالری می‌شود.
همچنین به نظر می‌رسد که بیماران آپنه انسدادی خواب، به ویژه، ممکن است نسبت به افرادی که دارای شاخص توده بدنی و وضعیت سلامت مشابه هستند، اما از آپنه خواب رنج نمی‌برند، بیشتر مستعد افزایش وزن باشند. یک مطالعه نشان داده شده است که افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب در سال منتهی به تشخیص آپنه انسدادی خواب در مقایسه با افراد بدون آپنه انسدادی خواب به طور قابل توجهی وزن بیشتری (حدود 16 پوند) اضافه کرده‌اند.
آپنه خواب همچنین می‌تواند انرژی لازم برای حفظ وزن بدن را در افراد کم کند. خواب‌آلودگی در طول روز یک علامت شایع آپنه خواب است که از خواب پراکنده و بدون طراوت ناشی می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که خواب‌آلودگی بیش از حد ممکن است باعث شود مبتلایان به آپنه خواب در ساعات بیداری فعالیت بدنی کمتری داشته باشند. این ممکن است مخصوصاً برای افراد چاق مشکل‌ساز باشد که اغلب با تلاش بدنی دچار تنگی نفس و ناراحتی بیشتر در قفسه سینه می‌شوند و در نتیجه ورزش محدود می‌شود. بدون تغییر رژیم غذایی، کاهش سطح فعالیت می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
مبتلایان به آپنه خواب با محرومیت از استراحت کافی و با کیفیت، استرس قابل توجهی را بر روی سیستم قلبی عروقی، متابولیک و ریوی خود تجربه می‌کنند. این ممکن است به ویژه برای افراد چاق نگران‌کننده باشد، زیرا چاقی همچنین می‌تواند خطر مشکلات قلبی، ریوی و متابولیک را افزایش دهد و به طور بالقوه نگرانی‌های سلامتی آنها را تشدید کند.
آپنه خواب به طرق مختلف بر کل سیستم قلبی عروقی فرد تأثیر می‌گذارد. هر بار که یک وقفه تنفسی رخ می‌دهد، اکسیژن بدن کاهش می‌یابد و واکنش "جنگ یا گریز" را تحریک می‌کند. هنگامی که این پاسخ رخ می‌دهد، فشار خون بالا می‌رود و ضربان قلب افزایش می‌یابد و باعث می‌شود فرد خواب بیدار شود و راه هوایی خود را دوباره باز کند. این چرخه در طول شب تکرار می‌شود. افزایش و کاهش چرخه‌ای سطح اکسیژن خون می‌تواند باعث التهاب شود که به نوبه خود ممکن است منجر به تصلب شرایین (تجمع پلاک در رگ‌های خونی) شود که با حملات قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا همراه است.
| آیا آپنه خواب عوارض قلبی به همراه دارد؟ |
آپنه خواب همچنین سطح دیاکسیدکربن و گلوکز خون را افزایش می‌دهد، بخشی از سیستم عصبی را که ضربان قلب و جریان خون را کنترل می‌کند، مختل می‌کند، مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد و جریان اکسیژن و دیاکسیدکربن را تغییر می‌دهد. در نتیجه، آپنه خواب با مشکلات قلبی، ریوی و متابولیک زیر همراه است:
| در باره آپنه خواب و ارتباط آن با فشار خون چه می‌دانیم؟ |
آپنه انسدادی خواب اغلب در افراد مبتلا به سندرم کاهش هوای موجود در ریه‌ها به دلیل چاقی (Obesity Hypoventilation Syndrome: OHS) به صورت همزمان وجود دارد. در OHS، وزن اضافی به دیواره قفسه سینه فرد فشار وارد می‌کند، ریه‌های او را فشرده می‌کند و بنابراین در توانایی او برای کشیدن نفس‌های عمیق و با سرعت خوب اختلال ایجاد می‌کند. تا 90 درصد از افراد مبتلا به OHS نیز آپنه خواب دارند، اما همه افراد مبتلا به OHS آپنه انسدادی خواب ندارند. خطر OHS با شاخص توده بدنی مرتبط است و تقریباً در 50٪ افرادی که شاخص توده بدنی آنها بیشتر از 50 است مشاهده می‌شود.
OHS مانند آپنه خواب می‌تواند باعث فشار خون بالا و نارسایی قلبی شود و می‌تواند اکسیژن خون را کاهش دهد در حالی که با افزایش سطح دیاکسیدکربن در خون همراه است. بیمارانی که به هر دوی این بیماری‌ها مبتلا هستند، در معرض خطر قابل توجهی از بیماری‌های قلبی عروقی هستند. متأسفانه، بیماران آپنه انسدادی خواب با OHS شدید در معرض خطر مرگ نیز هستند.
درمان آپنه خواب، مانند درمان بسیاری از بیماری‌ها، با اصلاح سبک زندگی و رفتار شروع می‌شود. برای اکثر مبتلایان به آپنه انسدادی خواب، این شامل تلاش برای داشتن وزن بدن سالم است. کاهش وزن رسوبات چربی در گردن و زبان را کاهش می‌دهد که می‌تواند به بهبود جریان هوا کمک کند. همچنین باعث کاهش چربی شکمی می‌شود که به نوبه خود حجم ریه را افزایش می‌دهد و کشش راه هوایی را بهبود می‌بخشد و احتمال روی هم قرار گرفتن راه هوایی در طول خواب را کاهش می‌دهد.
کاهش وزن همچنین می‌تواند به طور قابل توجهی بسیاری از علائم مرتبط با آپنه انسدادی خواب مانند خواب‌آلودگی در طول روز را کاهش دهد. تحریک‌پذیری و سایر اختلالات عصبی روانی نیز به طور قابل توجهی بهبود می‌یابند. بهبود کلی در سلامت قلب و عروق، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2 و به ویژه کیفیت زندگی وجود دارد. کاهش وزن فقط 10 تا 15 درصد می‌تواند شدت آپنه انسدادی خواب را تا 50 درصد در بیماران با چاقی متوسط کاهش دهد. متأسفانه، در حالی که کاهش وزن می‌تواند بهبودی معنی‌داری در آپنه انسدادی خواب ایجاد کند، معمولاً به درمان کامل منجر نمی‌شود و بسیاری از بیماران مبتلا به آپنه خواب نیاز به درمان‌های اضافی نیز دارند.
چندین گزینه برای کاهش وزن وجود دارد. بسیاری از بیماران آپنه انسدادی خواب می‌خواهند بدانند کدام یک برای آپنه خواب بهترین است. برخی از بهترین روش‌های کاهش وزن عبارتند از:
پزشکان معمولاً مداخلات رژیم غذایی و ورزش را به عنوان اولین درمان چاقی تجویز می‌کنند. بیماران چاق که قادر به کاهش وزن کافی از طریق اصلاح رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی نیستند، ممکن است مداخلات دارویی یا جراحی را در نظر بگیرند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه اصلاح رفتار به اندازه برخی جراحی‌های کاهش وزن در بهبود آپنه انسدادی خواب مؤثر است. ورزش به تنهایی نیز می‌تواند شدت آپنه انسدادی خواب را حتی بدون کاهش وزن قابل توجه بهبود بخشد.
صرف نظر از روش کاهش وزن، بهبود آپنه انسدادی خواب متناسب با میزان کاهش وزن است. بنابراین، بیماران باید روش کاهش وزن برای شرایط شخصی، سلامت کلی و شدت آپنه انسدادی خواب را با پزشک خود در میان بگذارند و روش مناسب‌تر را انتخاب کنند.
شواهد نشان می‌دهد که بیماران آپنه انسدادی خواب که به طور مؤثر آپنه خواب خود را مدیریت می‌کنند ممکن است راحتتر بتوانند وزن خود را کاهش دهند. در یک مطالعه، مشاهده شده است که سطوح گرلین (هورمونی که اشتها را تحریک می‌کند) در بیماران آپنه انسدادی خواب بیشتر از افراد بدون آپنه انسدادی خواب با همان توده بدنی بوده است، اما پس از دو روز استفاده از درمان با دستگاه CPAP به سطوح مشابه کاهش یافت.
استفاده از دستگاه CPAP می‌تواند بر کاهش وزن و سایر عوارض آپنه خواب تأثیر زیادی داشته باشد
با توجه به پیچیدگی درمان آپنه خواب و وزن، بیماران دارای اضافه وزن نباید تنها به درمان با دستگاه CPAP یا درمان‌های آپنه به عنوان تنها وسیله کنترل وزن خود متکی باشند.
وقتی نوبت به خواب و وزن می‌رسد، مداخله زودهنگام برای جلوگیری از آسیب و بازیابی کیفیت زندگی کلیدی است. برای اتخاذ رویکردی فعال برای کنترل وزن هرگز دیر یا زود نیست. اگر فکر می‌کنید ممکن است آپنه خواب داشته باشید، مهم است که برای تشخیص دقیق و گزینه‌های درمانی مناسب به پزشک متخصص در این حوزه مراجعه کنید.
https://www.sleepfoundation.org/sleep-apnea/weight-loss-and-sleep-apnea
