بیماری کووید-19 (بیماری ویروس کرونا در سال 2019)

ویروس کرونا-کووید-2 باعث بیماری کووید-19 (بیماری ویروس کرونا سال 2019) تاکنون میلیون­‌ها نفر را در سرتاسر دنیا آلوده کرده و باعث مرگ میلیون‌ها تن شده است. برخی فقط علائم خفیفی دارند و برخی نیز هیچ علامتی ندارند و فقط ناقل هستند. اما در افراد دیگر، کووید-۱۹ می‌تواند منجر به نارسایی حاد تنفسی یک فرآیند التهابی سیستمیک تخریب‌کننده است شده و مشکلات جدی در دستگاه تنفسی ایجاد کند که منجر به عدم دریافت اکسیژن کافی و حتی مرگ شود. این نشانه‌ها در افرادی که بیماری­‌های زمینه‌ای دیگری دارند، بیشتر دیده می‌شود. که با احتمال مرگ‌ و میر قابل ‌توجهی همراه است.

کروناویروس «جدید» چیست؟

کروناویروس‌­ها خانواده بزرگی از ویروس­‌ها هستند که با توجه به شواهد به نظر می‌رسد می‌­توانند عامل بروز بیماری­‌هایی مانند یک سرماخوردگی ساده، تا بیماری­‌های شدیدتری چون سندرم خاورمیانه "مرس"(MERS) و یا حتی شدیدتر از آن مثل سندرم­‌های حاد تنفسی "سارس" (SARS) شوند. ویروسی که هم اکنون در دنیا شایع شده است نوع جدیدی از کروناویروس (COronaVirus:COV) است. 

ویروس کرونا

کروناویروس‌ها که پس از راینوویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، در دههٔ ۱۹۶۰ میلادی کشف شدند. بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه کرونا ویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینوویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.

همان‌طور که در شکل بالا نیز دیده می‌شود ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده‌است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج‌های پروتئینی تشکیل داده‌اند. پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش بوده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول بدن ما می‌شود.

علائم بیماری

نشانه‌های بیماری کرونا چیستند؟

بیماری ایجاد شده با کروناویروس که به آن بیماری کرونا (COrona VIrus Disease: COVID-19) می‌گویند که اولین بار در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین شناسایی شد. علائم بیماری کووید-۱۹ معمولاً چند روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. اما در بعضی افراد ممکن است علائم کمی دیرتر ظاهر شوند. براساس آمارها و تحقیقات انجام شده مهمترین علائم می‌توانند شامل، تنگی نفس، سرفه،تب، گلودرد، اسهال، درد عضلانی (میالژی)، خستگی، عدم توانایی تشخیص بوها (آنوسمی)، التهاب ملتحمه یا کونژنکتیویت (Conjunctivitis)  یا قرمزی چشم، راش پوستی، التهاب انگشتان پا (COVID toe )، درد شکم است. دورهٔ نهفتگی علائم به‌طور متوسط، چهار روز است.

التهاب ملتحمه یا کونژنکتیویت (Conjunctivitis) یا قرمزی چشم

التهاب انگشتان پا (COVID toe )

عوارض غیر تنفسی ابتلا به کووید-19

با اینکه این ویروس با تظاهرات تنفسی مثل پنومونی و نارسایی حاد تنفسی شناخته می­­‌شود اما پزشکان مشاهده کرده‌­­اند که تظاهرات دیگری بجز دستگاه تنفس نیز دارد. تجارب کلینیکی و پژوهش‌­­های انجام شده نشان می‌­­دهد که سیستم‌­های دیگر بدن نظیر خون، اعصاب، کلیه، گوارش، کبد و مجاری صفراوی، غدد، قلب، چشم و پوست نیز می­‌توانند تحت تأثیر این بیماری قرار گیرند.

عوارض غیر تنفسی بیماری کوید-19

تظاهرات خونی

در بیماران مبتلا به کووید-19 ممکن است اختلالات خونی نظیر ترومبوامبولی (ایجاد لخته خون) مشاهده گردد.

ایجاد لخته خون در بیماری کوید-19

تظاهرات قلبی

این بیماری می‌تواند باعث آسیب به دستگاه قلبی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم شود که شامل آسیب عضله قلبی (میوکاردیال)، سندرم حاد کرونری، بیماری عضلات قلبی (کاردیومیوپاتی)، بیماری قلبی ریوی حاد، بی­‌نظمی تپش قلب (آریتمی) و ایست قلبی شود.

ویروس کرونا عوارض قلبی نیز ایجاد می‌کند

تظاهرات کلیوی

تعداد قابل توجهی از بیماران می‌توانند نشانه‌های آسیب کلیوی نیز داشته باشند. آسیب حاد کلیوی از عوارض مکرر در کوید-19 است که حتی به مرگ نیز منجر می‌شود.

تظاهرات گوارشی

این بیماری می‌تواند علائم گوارشی نظیر، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، شکم‌درد، بی‌اشتهایی، انسداد روده و خونریزی دستگاه گوارش از خود بروز دهد.

تظاهرات کبدی

در برخی بیماران مبتلا به کوید-19 آسیب­‌های شدید به کبد و مجاری صفراوی مشاهده می‌شود.

کووید-19 می‌تواند عوارض کبدی داشته باشد.

تظاهرات غددی

در حالی که بیماران دارای اختلالات غدد ممکن است علائم شدیدتر کووید-19 از خود بروز دهند، مشاهدات حاکی از آن است که طیفی از تظاهرات غددی در بیمارانی که سابقه غددی نیز ندارند ایجاد شده است که شامل قند خون و کتواسیدوز بوده و در بیماران دیابتی و یا چاق بیماری تشدید می‌گردد.

تظاهرات عصبی

اختلالات عصبی ناشی از این بیماری شامل سردرد و سرگیجه، ضعیف شدن حس بویایی، ضعیف شدن حس چشایی، بی‌اشتهایی، درد عضلانی، خستگی، سکته مغزی، آسیب مغزی، ورم مغزی، سندرم گیلن باره، خونریزی حاد مغزی گردد.

تظاهرات پوستی

تظاهرات پوستی این بیماری به صورت رش، کهیر، جوش‌های شبیه آبله مرغان بروز می‌کند.

تظاهرات پوستی ویروس کرونا

ویروس COVID-19 چگونه منتشر می‌شود؟

بسته به نوع کروناویروس، روش‌های انتقال آن متفاوت است. در برخی از موارد روش‌های انتقال بیماری از انسان به انسان شبیه بیماری آنفولانزا از طریق سرفه و عطسه است. با این حال احتمال انتقال بیماری در فضای باز بسیار محدود بوده و موارد انتقال انسان به انسان در مواردی رخ داده ‌است که افراد به مدت طولانی در فضای بسته در کنار فرد بیمار بوده‌اند مانند افرادی که در بیمارستان‌ها با بیماران در ارتباط هستند. ویروس همچنین می‌تواند از طریق تماس با سطح آلوده به ویروس که می‌­تواند ساعت‌ها روی سطوح مختلف زنده بماند منتقل شود.

آیا باید ماسک بزنیم؟

چنانچه علائم تنفسی (سرفه یا عطسه) دارید، برای محافظت از دیگران استفاده از ماسک پزشکی الزامی است. حتی اگر هیچ‌گونه علائمی ندارید، به دلیل آنکه ممکن است ویروس در بدن شما وجود داشته باشد ولی هنوز علائم آن آشکار نشده باشد استفاده از ماسک ضروری است. ضمن آنکه ماسک امکان انتقال ویروس در هوای استنشاقی را نیز کاهش می­‌دهد. پس فرد چه مبتلا باشد و چه نباشد بایستی در مکان­‌های عمومی و به ویژه مکان­‌های سرپوشیده از ماسک استفاده نماید. لذا به شدت توصیه می­‌گردد که از تماس با همدیگر و رفتارهای پرخطر به شدت بپرهیزید.

استفاده از ماسک می‌تواند اثر مهمی در کاهش انتقال کروناویروس داشته باشد

درصورت استفاده از ماسک، برای اطمینان از اثربخشی آن و جلوگیری از افزایش خطر انتقال ویروس، باید از آن درست استفاده کرده و پس از استعمال نیز درست دفع نمود.

ماسک باید به طور کامل دهان و بینی را پوشانده به طوری که هوا از کناره‌های آن عبور نکند.

استفاده از ماسک به تنهایی برای جلوگیری از عفونت کافی نیست و بایستی با شستشوی مکرر دست‌ها، پوشاندن دهان به هنگام عطسه و سرفه، و جلوگیری از تماس نزدیک با کسانی که علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند (سرفه، عطسه، تب) همراه باشد.

اقدامات لازم برای جلوگیری از انتقال ویروس کرونا

بهترین روش­‌های پیشگیری از انتشار این بیماری

استفاده از ماسک در مکان­‌های عمومی به صورت مناسب؛ شستشوی مرتب دست­‌ها با آب و صابون به مدت حداقل 20 ثانیه؛ خودداری از لمس چشم‌­ها، بینی یا دهان، به ویژه وقتی که دست­‌ها را نشسته‌اید؛ خودداری از تماس نزدیک با سایر افراد و به ویژه افراد بیمار یا مشکوک به بیماری؛ هنگام سرفه یا عطسه  صورت خود را در آستین پیراهن و نه دست­‌ها پنهان کنید؛ و ماندن در خانه هنگام بیماری تا از گسترش بیماری به دیگران جلوگیری شود.

در بخش زیر تعدادی از دستورالعمل‌­های پرکاربرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص پیشگیری از انتشار این ویروس آورده شده است.

نکات آموزشی پیشگیری از کرونا ویروس برای مراقبت از خود

1- تحت هیچ شرایطی و هیچ وقت دست خود را به صورت خود نزنید. (چشم، بینی دهان خود را تحت هیچ شرایطی لمس نکنید)

2- دست‌هایتان را به صورت مرتب (هر 1ساعت یکبار) با آب و صابون (حداقل 20 ثانیه) یا ضدعفونی کننده با الکل 70 درصد بشویید.

3- به جز مواقع اجبار از خانه بیرون نروید.

4- از دست دادن و روبوسی با دیگران پرهیز کنید.

5- فاصله 2 متری با دیگران را رعایت کنید. (به خصوص افرادی که نشانه‌های مریضی از جمله سرفه یا تب دارند)

6- در صورت سرفه یا عطسه کردن، با آرنج خمیده (دست خود را خم کنید و آرنج را جلوی دهن بگذارید) یا دستمال کاغذی (که سریعاً به سطل آشغال بسته بی­اندازید) را در مقابل دهان قرار دهید.

7- در صورت خارج شدن از خانه و عدم دسترسی به مواد شوینده، از محلول ضدعفونی کننده یا الکل 70 درصد برای ضدعفونی مکرر دست­ها استفاده کنید.

8- گوشی همراه خود را در خارج از خانه از جیب خود خارج نکنید. (مگر در شرایط اضطراری)

9- تا حد امکان به خانه بستگان و آشنایان نروید.

10- تا حد امکان از غذاخوری‌ها برای خود و خانواده غذا تهیه ننمایید.

11- از صرف غذا در رستوران‌ها خودداری فرمایید.

12- همیشه با خود دستکش‌های یکبار مصرف به همراه داشته باشید.

13- تا حد امکان از وسایل نقلیه عمومی استفاده نکنید.

14- از برگزاری جشن تولد و مهمانی خودداری نمایید.

15- از دست زدن به قسمت داخلی دستمال کاغذی که در آن عطسه یا سرفه کرده‌­اید خودداری کنید.

نکات آموزشی محافظت از دیگران در صورت داشتن علائم تب و سرفه 

1- دیگران را از احتمال مواجهه و یا ابتلا خود به بیماری کرونا مطلع نمایید.

2- مطلقاً به سر کار نروید.

3- آرامش خود را حفظ کنید.

4- حداقل 2 متر فاصله با دیگران را رعایت کنید.

5- برای محافظت دیگران هیچوقت ماسک را از صورت خود خارج نکنید.

6- ترجیحاً در اطاق جداگانه و با تهویه مناسب اقامت کنید.

7- کلیه سطوح در تماس را با الکل 70 درصد ضدعفونی نمایید.

8- از وسایل شخصی و ظروف و قاشق جداگانه استفاده کنید.

9- از حضور در جمع اعضا خانواده و دیگران خوداری کنید.

10- لباس­‌های خود را جداگانه بشویید. مکررا دست های خود را با الکل 70 درصد ضدعفونی نمایید.

11- مطلع کردن دیگران نسبت به احتمال ابتلا به بیماری خود را ارزش تلقی کنید.

12- از حوله و وسایل استحمام اختصاصی استفاده کنید. مکرراً شیرآلات منزل را شسته و با الکل 70درصد ضدعفونی نمایید.

13- پس از باز و بسته کردن شیرآلات، شیرآلات منزل را با هیپوکلریت سدیم (یک لیوان وایتکس و 9 لیوان آب) بشویید.

14- درصورت داشتن سرفه و یا تب بلافاصله به مرکز درمانی مراجعه کنید.

15- تعداد دفعات خروج از اتاق را به حداقل برسانید و فقط برای موارد ضروری از اتاق خارج شوید.

16- اطمینان حاصل کنید که محل­‌هایی که شما و سایر اعضای خانواده به طور مشترک از آنها استفاده می­‌کنید مانند آشپزخانه و دستشویی تهویه مناسبی داشته باشند.

17- تا حد امکان شخصاً از خود مراقبت کنید و یا از فرد دیگری که دارای بیماری­‌های زمینه­‌ای یا سالمند نیست کمک بگیرید.

18- از افراد دارای بیماری­‌های زمینه‌ ای یا سالمند تا حد امکان دور باشید.

نکات آموزشی پیشگیری از کروناویروس برای وسایل شخصی

1- گوشی همراه، خود را در خارج از خانه از جیب خود خارج نکنید (مگر در شرایط اضطراری)

2- عینک و ساعت مچی خود را در خارج از خانه از جلوی چشم خود بر ندارید و از مچ خودتان خارج نسازید (مگر در شرایط اضطراری)

3- چنانچه حلقه و یا انگشتر در دست دارید در هر بار شستن دست با دقت انگشتر را نیز با آب و صابون شستشو دهید.

4- دسته کلید را صرفا هنگام نیاز (زمان رسیدن به درب ورودی منزل و یا محل کار از جیب و یا کیف خود خارج سازید.

5- در هر بار مراجعت به منزل در ابتدای ورود بلافاصله بعد از شستن دست‌ها تمامی وسایل شخصی (مانند گوشی موبایل، عینک، حلقه و انگشتر، ساعت، کیف و دسته کلید) را با یک تکه پنبه آغشته شده به یک ماده ضدعفونی کننده (مانند الکل رقیق شده تا 70 درصد یا وایتکس رقیق شده) تمیز نمایید.

6- چنانچه در محل کار و یا منزل از وسایلی (مانند لپ تاپ، کامپیوتر (ماوس و صفحه کلید) و یا تبلت) بصورت پرتکرار استفاده می‌نمایید هر روز آنها را یکبار قبل از استفاده و یکبار بعد از استفاده با یک تکه پنبه آغشته شده به یک ماده ضدعفونی کننده (مانند الکل رقیق شده تا 70 درصد یا وایتکس رقیق شده) تمیز نمایید.

7- چنانچه کیف پول و یا کیف دستی (کیف جای لپ تاپ و یا مدارک) همراه خود از منزل خارج می‌کنید حتی‌الامکان هیچ جا آن را بر روی زمین و یا سطوحی که به نظرتان در معرض لمس عمومی است قرار ندهید (در دست بگیرید و یا در صورت نشستن بر روی پای خود بگذارید.)

نکات آموزشی پیشگیری از کرونا ویروس در غذاخوری‌ها

سعی کنید تا حد ممکن به رستوران و کافی شاپ مراجعه نکنید.

در صورت اضطرار حتماً موارد زیر را رعایت کنید:

1- تا حد ممکن از سلامت کارکنان رستوران و کافی شاپ مطمئن شوید که حداقل علایم سرماخوردگی یا آنفلونزا نداشته باشند.

2- از پذیرش و مدیریت در مورد رعایت اصول بهداشت فردی توسط کارکنان و نیز گندزدایی مکرر محیط سوال نمایید تا مطمئن شوید.

3- از سفارش مواد غذایی که نیازمند تهیه مستقیم با دست و بدون نیاز به پخت با حرارت اجاق گاز است اجتناب نمایید.

4- از سفارش مواد غذایی خام بدون بسته‌بندی صنعتی مانند سالاد اجتناب کنید.

5- سعی کنید مواد غذایی مانند سوپ و آش که هنگام آوردن به میز غذا داغ و پرحرارتند و امکان تماس دست با آن نیست سفارش دهید.

6- سعی نمایید حتما از نان های بسته­ بندی شده یک نفره استفاده نمایید.

7- سعی نمایید از وسایل سرو غذا ماتند قاشق و چنگال و نیز بشقاب یکبار مصرف بسته‌بندی شده استفاده نمایید.

8- در صورت نبود وسایل سرو غذای یکبار مصرف بسته‌بندی شده می‌توانید درخواست نمایید که خودتان یکبار دیگر وسایل مورد استفاده خودتان مانند قاشق و لیوان را شخصاً شستشو دهید.

9- بعد از ورود به رستوران حتماً دست های خود را با آب و صابون بشویید.

10- بعد ازسفارش غذا و پرداخت هزینه یا تهیه فیش پول غذا مجدداً دست‌های خود را شسته و خشک نمایید و هنگام جابجایی صندلی جهت نشستن حتما از دستمال کاغذی استفاده نمایید.

11- درخواست نمایید تا سفره یکبار مصرف تمیز و دست نخورده بیاورند و خودتان روی میز باز نمایید تا درصورت برخورد وسایل و مواد غذایی با سفره احتمال آلودگی وجود نداشته باشد.

12- دوباره تاکید می‌­گردد حتی الامکان از خوردن مواد غذایی که احتمال تماس دست فرد دیگری بعد از پخته شدن آن وجود دارد اجتناب نمایید.

13- برای پرداخت وجه مواد غذایی، از دریافت‌کننده وجه بخواهید اجازه دهد خودتان کارت را در دستگاه کارتخوان بکشید و ایشان نیز خودشان مبلغ و رمز کارت را وارد نماید.

14- از دست زدن به قسمت داخلی دستمال کاغذی که در آن عطسه یا سرفه کرده‌اید خودداری کنید.

نکات آموزشی پیشگیری از کروناویروس در اداره‌ها 

1- در صورت داشتن تب و سرفه مطلقا سرکار نروید.

2- در صورت امکان از دستکش لاتکس در محیط کار استفاده کنید.

3- هرگز صورت خود و بخصوص چشم­‌ها، بینی و صورت خود را لمس نکنید.

4- از مواد ضدعفونی‌کننده و الکل 70 درصد و بالاتر در محل کار خود استفاده کنید و در اختیار دیگران نیز قرار دهید.

5- تمام سطوح پرتماس محل کار را هر روز با الکل 70 درصد ضدعفونی کنید. (از جمله: پیشخوان، رومیزی، میز کار، تلفن­­‌ها، کیبورد، تبلت و دستگیره­‌های درها)

6- تا حد امکان رعایت فاصله 2 متر را با همکاران خود داشته باشید.

7- تا حد امکان از لمس اشیا و وسایل مشترک خودداری نمایید.

8- تا حد امکان از تلفن مشترک استفاده نکنید.

9- از تهویه مناسب محل کار خود اطمینان داشته باشید.

10- تا حد امکان بصورت الکترونیک ، تلفنی و بدون ملاقات حضوری کار خود را انجام دهید.

11- از ایجاد شرایط ازدحام در محل کار خود ممانعت بعمل آورید.

12- در صورت داشتن عطسه و سرفه از ماسک استفاده نمایید.

13- مکرراً وسایل و سطوح محیط کار را با الکل 70 درصد و بالاتر ضدعفونی کنید.

14- مکرراً دست­‌های خود را بشویید.

15- از خوردن صبحانه و ناهار مشترک خوداری نمایید.