دستگاه تنفس، ریه‌ها و عملکرد آنها

ریه افراد سیگاری
خطرات سیگار، قلیان، تنباکو و توتون
آگوست 27, 2019
امبولی ریه، آمبولی ریه
امبولی ریه چیست؟ علل، تشخیص، درمان
اکتبر 13, 2019
 

مقدمه

دستگاه تنفس قسمتی از بدن انسان است که اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها را فراهم آورده و دی‌­اکسیدکربن تولید شده توسط سلول‌­ها را از بدن خارج می‌­کند و مهمترین بخش آن ریه‌ها هستند. دستگاه تنفس انسان شامل حفره بینی (Nasal Cavity)، گلو (Pharynx)، اپی­گلوت (Epiglottis)، حنجره (Larynx)، نای (Trachea)، نایژه (Bronchi)، نایژک (Bronchioles) و کیسه‌‌های هوایی (Alveoli) می‌شود.

دستگاه تنفس

             دستگاه تنفس

 

مکانیزم تنفس

تنفس، اکسیژن موجود در هوا را به درون ریه‌­ها برده و در تماس نزدیک با خون، اکسیژن به خون انتقال یافته و توسط دستگاه گردش خون به تمامی قسمت‌­های مختلف بدن منتقل می‌گردد. در همین زمان، دی­‌اکسیدکربن (CO2) موجود در خون که از تمامی قسمت‌های بدن جمع ­آوری می‌گردد به ریه‌ها منتقل شده و با بازدم از دستگاه تنفس خارج می­‌شود.

مکانیزم تنفس تنفس، اکسیژن موجود در هوا را به درون ریه¬ها برده و در تماس نزدیک با خون، اکسیژن به خون انتقال یافته و توسط دستگاه گردش خون به تمامی قسمت¬های بدن منتقل می¬گردد. در همین زمان، دی¬اکسید کربن (CO2) موجود در خون که از تمامی قسمت¬های بدن جمع¬آوری می¬گردد به ریه¬ها منتقل شده و با بازدم از دستگاه تنفس خارج می¬شود.

            دستگاه تنفس

 
 
در باره‌ی آلرژی و نشانه‌های آن چه می‌دانید؟

سیستم تنفس شامل ۴ فرایند اصلی است:

  1. تهویه ریوی (Pulmonary Ventilation): حرکت هوا به درون شش­‌ها و تخلیه آن و تبادل پیوسته گازها.
  2.  تنفس بیرونی (External Respiration): حرکت اکسیژن از شش‌­ها به خون و دی‌اکسیدکربن از خون به ریه‌ها.
  3.  انتقال گازهای تنفسی (Transport of Respiratory Gases): انتقال اکسیژن از شش‌ها به سلول‌های بافت‌­های بدن و دی‌اکسیدکربن از این سلول‌ها به ریه‌­ها. این انتقال با سیستم گردش خون تکمیل می‌شود.
  4.  تنفس درونی (Internal Respiration): حرکت اکسیژن از خون به سلول­‌ها و دی­‌اکسیدکربن از سلول‌ها به خون.

 

ریه‌­ها

ریه بخشی از دستگاه تنفس است که تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن در آن صورت می‌پذیرد و در برگیرنده نایژک‌ها، کیسه‌های هوایی می‌باشد. ریه از دو بخش ریه سمت راست و ریه سمت چپ تشکیل شده است. ریه سمت راست به سه قسمت اصلی و ریه سمت چپ به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود.

طرز قرار گرفتن ریه در قفسه سینه

طرز قرار گرفتن ریه در قفس سینه

 

دو ریه انسان بالغ در مجموع حدود ۱٫۳ کیلوگرم سنگینی دارند و البته ریه سمت راست سنگین‌تر است. ریه‌ها در بخش انتهایی راه هوایی پایینی‌ هستند که آغاز آن در نای است و به شاخه‌های نایژه و نایژک می‌رسد که هوا را با دَم و از مسیر راه هوایی به داخل می‌کشد. فرایند تبادل گاز در کیسه هوایی روی می‌دهد. دو ریه با هم، نزدیک به ۲۴۰۰ کیلومتر راه هوایی و ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون کیسه هوایی دارند که سطحی در حدود 100 متر مربع را می‌پوشانند. این سطح بزرگ برای تبادل گازی در تنفس و رساندن اکسیژن به ریه‌ها و خارج کردن دی‌اکسیدکربن ضروری است.

هر ریه در یک پرده جنب جای گرفته که اجازه می‌دهد دیواره‌های بیرونی و درونی در هنگام تنفس روی هم لیز بخورند بدون آنکه اصطکاک زیادی پدید آید. پرده جنب دارای دو لایه می‌باشد که از جنس بافت همبند است فضای آن را مایعی می‌پوشاند که فشار آن از فشار هوای بیرون کمتر است در نتیجه حتی در هنگام بازدم عمیق نیز باعث بازماندن ریه‌ها می‌شود. همچنین این پرده، ریه‌ها را به بخش‌هایی به نام لوب تقسیم می‌کند. ریه سمت راست، سه لوب و ریه سمت چپ، دو لوب دارد. خود لوب‌ها به بخش‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند. ریه حالتی اسفنج‌گونه دارد به دلیل اینکه بیشتر آن را کیسه‌های هوایی فرا گرفته این کیسه‌ها به ریه‌ها ساختاری اسفنج‌گونه و ارتجاعی می‌دهند.

در ریه‌ها گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را دریافت می‌کنند و به دیگر سلول‌های بدن می‌رسانند. ریه‌ها به شکل نیمه مخروطی هستند و قسمت‌های طرفی حفره سینه را پر می‌کنند. هرکدام از آن‌ها در داخل یکی از کیسه‌های جنب جای گرفته‌اند. قاعده ریه‌ها روی پرده دیافراگم (ماهیچه‌ای که حفره سینه و حفره شکم را از هم جدا می‌کند) قرار گرفته و قله ریه‌ها مجاور دنده اول است. ریه راست از ۳ قطعه (لوب) و ریه چپ از ۲ قطعه (لوب) تشکیل شده‌است. ریه سمت راست کوتاه و قطور، و ریه چپ باریک و بلند است. نایژک‌ها در ریه‌ها به حباب‌های هوایی کوچکی به نام کیسه هوایی ختم می‌شوند. کیسه‌های هوایی دارای مویرگ‌های فراوانی هستند و تعویض اکسیژن هوا با دی‌اکسید کربن خون داخل این حفره‌ها انجام می‌شود. به نام‌های ریه راست و چپ که هر ریه از دو یا سه لوب تشکیل شده‌ است. هوا از طریق نای و نایژه وارد ریه می‌شود. خون از طریق سرخرگ‌های ریوی وارد ریه شده و از طریق سیاهرگ ریوی خون اکسیژن‌دار خارج می‌شود.

 

ساختار کلی ریه‌های انسان

ساختار کلی ریه‌های انسان

 

ریه کودکان صورتی رنگ است ولی ریه بزرگسالان به علت ذرات خارجی مثل دود و غبار وارد شده از راهِ تنفس خاکستری رنگ می‌باشد. بافت ریه‌ها می‌تواند در اثر شماری از بیماری‌های تنفسی آسیب ببیند از آن جمله می‌توان به عفونت ریه و سرطان ریه اشاره کرد. بیماری‌های مزمن انسدادی ریه مانند برونشیت می‌توانند با عواملی مانند سیگار کشیدن یا قرارگیری در برابر مواد سمی مانند گرد زغال، پنبه نسوز و غبار بلور سیلیسیم دی‌اکسید مرتبط باشند.

 

ساختار را­ه‌های هوایی

نای که از گلو تا ریه‌ها ادامه دارد، به دو بخش تقسیم می‌­گردد و سپس در ریه سمت راست به ۳ قسمت و در ریه سمت چپ به دو قسمت تقسیم شده تا هوا به بخش­‌های مختلف ریه منتقل گردد. راه‌های هوایی ساختاری درخت­ مانند دارند.

مسیر هوایی ریه

مدل وایبل از مسیر هوایی ریه تا کوچکترین قسمت

 

این مسیر آنقدر به بخش‌های کوچکتر تقسیم می­‌شود تا بتوانند هوا را به کیسه‌های هوایی (Alveoli) برسانند. یک مدل از راه‌های هوایی در شکل بالا دیده می‌­شود.

 

درباره‌ی سرطان ریه چه می‌دانیم؟

 

دم (Inhale) و بازدم (Exhale)

مهمترین ماهیچه سیستم تنفسی دیافراگم است. حرکت عضلات دیافراگمی و بین دنده‌­ای باعث ایجاد اختلاف فشار و تغییر حجم ریه‌­ها می‌‌شود. در زمان دم، دیافراگم به سمت پایین حرکت کرده و دنده‌­ها اتساع می‌­یابند. در نتیجه، فشار درون ریه‌­ها کاهش یافته و هوا به درون ریه‌ها جاری می­‌گردد. در بازدم طبیعی به فعالیت ماهیچه‌ه­ای نیازی نیست. وقتی دیافراگم آزاد می‌­گردد، نیروی الاستیکی (کشسانی) ریه ­ها و راه‌های هوایی با اعمال فشار معکوس باعث خروج هوا از ریه‌­ها به دلیل تفاوت فشار می‌­گردد. درست همانند آنچه که در باد کردن یا خالی کردن بادکنک مشاهده می­‌کنیم. پر کردن بادکنک نیازمند اعمال نیروی بیرونی است در حالی که تخلیه آن به دلیل حالت کشسانی آن به صورت خودکار انجام می­‌گیرد.

 

دم و بازدم

                              مکانیزم دم و بازدم

 

جریان هوا در دستگاه تنفس

در راه­‌های هوایی جریان هوا می‌تواند هموار یا آشفته باشد. وقتی که جریان هوا با سرعت زیاد در راه­‌های هوایی به ویژه با دیواره ­های نامنظم جریان می‌­یابد آشفته می‌­شود و این مسئله بیشتر در راه‌­های هوایی بزرگتر مشاهده می‌گردد. وقتی سرعت کم است و از لوله‌های باریک عبور می­‌کند، جریان هموار می‌گردد. زیرا سطح مقطع مؤثر راه‌های هوایی با کوچکتر شدن راه‌های هوایی به دلیل افزایش بسیار این راه‌ها، افزایش می­‌یابد. بنابر این سرعت جریان هوا کاهش یافته و جریان هموارتر می­‌گردد. جریان هموار بهترین بازدهی را برای انتقال اکسیژن دارد.

 

تبادل گازی

راه های هوایی

   راه‌های هوایی، کیسه‌های هوایی و عروق خونی

 

کار اصلی ریه تبادل اکسیژن و دی‌­اکسیدکربن بین خون و هوای استنشاق شده است. رگ‌های خونی در ریه­‌ها نیز ساختاری شبیه راه‌­های هوایی دارند. بنابراین خون سیاهرگی که حاوی دی‌­اکسیدکربن می‌باشد در مجاورت کیسه‌­های هوایی، دی‌اکسیدکربن را به کیسه‌های هوایی منتقل و با جذب اکسیژن به خون سرخرگی تبدیل شده و با پمپاژ به تمامی قسمت­‌های بدن منتقل می‌گردد. مکانیزم جمع­‌آوری خون سرخرگی در این قسمت برعکس ساختار راه‌­های هوایی است و در هر مرحله به رگ­‌های بزرگ­تر منتقل شده تا توسط شاهرگ به قلب منتقل ­گردد.

تعداد آلوئول‌ها یا کیسه‌های هوایی یک عامل کلیدی ساختاری در معماری ریه است. در ریه‌های انسان بالغ، به طور میانگین تعداد آلوئول‌ها بالغ بر 480 میلیون است. تعداد آلوئول ارتباط نزدیکی با حجم کل ریه دارد، یعنی ریه‌های بزرگ‌تر آلوئول‌های بیشتری دارند. میانگین اندازه یک آلوئول منفرد بدون توجه به اندازه ریه در حدود  4.2 × 106μm3 است. یعنی هر 238 میلیون آلوئول حجمی در حدود یک لیتر دارد. سطح مجموع آلوئول‌ها در حدود 100 متر مربع است.

دور دیواره کیسه‌های هوایی مویرگ‌­هایی وجود دارد که خون از درون آن­ها عبور می­‌کند. بافت ظریف جداره کیسه­‌های هوایی و مویرگ‌ها و همچنین عبور مویرگ‌ها از مجاورت کیسه­‌های هوایی، امکان تبادل دی‌اکسیدکربن و اکسیژن را فراهم می‌سازد. اکسیژن از جداره کیسه­‌های هوایی و مویرگ­‌ها عبور کرده و به هموگلوبین­ (گلبول قرمز) چسبیده و در خون جریان می‌یابد. دی‌اکسیدکربن در پلاسمای خون حل شده و حدود ۷۰٪ آن یون بی­کربنات (HCO3-) تولید می­‌کند. قسمتی از دی‌­اکسیدکربن هم جذب هموگلوبین شده و انتقال می‌یابد.

 

دیدگاه ها بسته شده است

درخواست مشاوره