پیامدهای بیماری کرونا (کووید-19)

بیماری کرونا بر ارگان‌های متعددی از بدن اثر می‌گذارد.

اگرچه بیماری کرونا (کووید-19) بیشتر با تظاهرات تنفسی مثل پنومونی و نارسایی حاد تنفسی شناخته می‌­­شود اما پزشکان مشاهده کرده‌­­اند که پیامدهای دیگری بجز دستگاه تنفس نیز دارد. تجارب کلینیکی و پژوهش‌های انجام شده نشان می‌­­دهد که سیستم‌­های دیگر بدن نظیر خون، اعصاب، کلیه، گوارش، کبد و مجاری صفراوی، غدد، قلب، چشم و پوست نیز می­‌توانند تحت تأثیر این بیماری قرار گیرند.

علائم بیماری کرونا می‌تواند برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند. پیامدهای درگیر شدن با این بیماری نیز می‌تواند شامل صدمات جدی درازمدت یا دائمی به ریه‌ها، قلب و مغز و سایر ارگان‌های حیاتی بدن باشد. علائم بیماری معمولاً پس از 2 تا 14 روز از ورود ویروس به بدن مشاهده می‌گردد. به‌طور متوسط دورهٔ نهفتگی علائم، چهار روز ‌است.

سرفه رایج‌ترین علامت است و پس از آن تنگی نفس. تب نیز یکی از علائم رایج این بیماری است اما در برخی از افراد برخی از علائم رایج اصلا مشاهده نمی‌شود. اما علائم دیگری نظیر احساس خستگی، سردرد سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ و اسهال نیز در برخی بیماران مشاهده شده است.

هرچند که ویروس کرونا از طریق راه‌های تنفسی راحت‌تر وارد بدن می‌شود اما مسیر گوارش نیز از دسترس این ویروس خارج نیست. به همین دلیل باعث حالت تهوع، استفراغ و اسهال شده و حتی در مدفوع نیز مشاهده گردیده است.

بیشتر افرادی که به بیماری کرونا مبتلا می‌شوند در طی چند روز تا چند هفته بهبودی می‌یابند ولی در برخی از افراد حتی آنهایی که علائم خفیف دارند برخی از این علائم می‌تواند مدت زمان بیشتری نیز مشاهده گردند.

در افراد سالمند و افراد با شرایط سلامتی خاص یا بیماری‌های زمینه‌ای علائم می‌تواند به صورت شدیدتر ظاهر شود. علائم رایج و نشانه‌هایی که برای مدت طولانی‌تر باقی می‌مانند عبارتند از: خستگی، سرفه، تنگی نفس، سردرد و دردهای مفصلی و عضلانی.

گرچه این بیماری در بیشتر موارد بر ریه‌های فرد بیمار تأثیر می‌گذارد اما صدمات آن منحصر به ریه‌ها نیست و در سایر ارگان‌های بدن نیز مشاهده می‌شود که در نوشتار دیگری به صورت تفصیلی بیان شده است، در این نوشتار بیشتر به قلب و مغز و بیماری‌های مرتبط با خون و رگ‌های خونی و همچنین به صورت مختصر در خصوص بیماری‌های خلقی می‌پردازیم.

ریه

پنومونی: این بیماری می‌تواند به بیماری‌هایی نظیر پنومونی یا ذات‌الریه منجر شده که در حالت‌های خیلی شدیدتر به سندرم دیسترس (زِجر) تنفسی حاد (Acute Respiratory Distress Syndrome: ARDS) تبدیل شود. در حالی که بیشتر افراد پس از ابتلا به پنومونی سلامتی خود را بدون صدمه درازمدت ریوی باز می‌یابند پنومونی ناشی از کووید 19 می‌تواند حادتر باشد. حتی پس از بهبود بیماری، صدماتی که به ریه وارد شده است می‌تواند مشکلات تنفسی برای ماه‌ها پس از بهبودی یا به طور دائمی به وجود آورد.

تجمع مایع در کیسه‌های کوچک هوایی ریه می‌تواند مخاطرات جدی داشته باشد.

پنومونی باعث تجمع مایع در ریه‌ها شده و ریه‌ها ملتهب می‌گردند که به بروز مشکل در تنفس می‌انجامد. پنومونی ناشی از کووید 19 می‌تواند در هر دو ریه مشاهده شود. با پیشرفت پنومونی در کووید 19 کیسه‌های هوایی کوچک و انعطاف‌پذیر ریه‌ها با مایعاتی که از رگ‌های خونی ظریف اطراف آنها نفوذ می‌کند پر می‌شوند. در این حالت میزان اکسیژن دریافتی در جریان خون کاهش پیدا می‌کند. و باعث تنگی نفس، سرفه و سایر علائم تنفسی گردد. این وضعیت مانع از دسترسی بافت‌های بدن به اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد کامل می‌گردد.

ادامه و شدت یافتن این وضعیت  می‌تواند به  سندرم دیسترس تنفسی حاد تنفسی که شکلی از نارسایی ریوی (Pulmonary Failure) است، منجر شود. برای برخی از افراد‌، این مشکل می‌تواند آنقدر حاد شود که ادامه درمان در بیمارستان و با اکسیژن و حتی دستگاه ونتیلاتور (دستگاهی است که به صورت مکانیکی به تنفس بیمار کمک می‌کند) به منظور کمک به تنفس و بهبود اکسیژن رسانی به ارگان‌های مختلف بدن نیاز پیدا می‌کنند.

عفونت ریوی: عفونت می‌تواند باعث صدمات دائمی به ریه و سایر ارگان‌های بدن شود. عفونت ریوی می‌تواند به خون رسیده و از طریق جریان خون در سرتاسر بدن پخش گردد که همه بافت‌های بدن را در معرض خطر قرار داده و می‌تواند باعث صدمات دراز مدت یا دائمی به برخی از آنها شود. عملکرد سالم بدن به کارکرد هماهنگ همه ارگان‌های بدن نیاز دارد که عفونت می‌تواند خلل جدی به این هماهنگی وارد کرده و در نهایت به توقف ارگان‌های بدن یکی پس از دیگری منجر شود. عفونت حتی در شرایطی که بیمار بهبودی می‌یابد می‌تواند صدمات دراز مدت یا دائمی برای ارگان‌های مختلف بدن و از جمله قلب، مغز و ریه‌ها ایجاد کند.

از آن گذشته وقتی فرد دچار بیماری کرونا می‌شود سیستم ایمنی به شدت به مقابله با آن می‌پردازد و این مسئله می‌تواند بدن را نسبت به سایر ویروس‌ها یا باکتری‌های بیماری‌زا آسیب‌پذیر کرده و این عوامل به عفونت قبلی اضافه شوند. عفونت بیشتر عوارض بیشتری به همراه خواهد داشت و درمان فرد بیمار را نیز با پیچیدگی بیشتری مواجه خواهد کرد.

قلب

این بیماری می­تواند باعث آسیب به دستگاه قلبی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم شود که شامل آسیب عضلات قلبی (میوکاردیال)، سندرم حاد کرونری، بیماری عضلات قلبی (کاردیومیوپاتی)، بیماری قلبی ریوی حاد، بی­نظمی تپش قلب (آریتمی) و ایست قلبی شود.

بیماری کرونا می‌تواند اثرات منفی بر قلب باقی بگذارد.

بررسی‌هایی که در این مدت بر روی این بیماری انجام شده است نشان می‌دهد که ویروس می‌تواند به صورت مستقیم به ماهیچه‌های قلب، بافت‌های پیرامونی آن و عروق قلبی نیز حمله کرده و صدمات جدی به آنها وارد کند. برخی از این موارد حتی در افرادی که علائم خفیفی از بیماری را از خود نشان داده‌اند نیز مشاهده شده است. این امر می‌تواند خطر نارسایی قلبی یا دیگر عوارض قلبی را به همراه داشته باشد.

مغزی و عصبی

اختلالات عصبی ناشی از این بیماری شامل سر درد و سرگیجه، ضعیف شدن حس بویایی، ضعیف شدن حس چشایی، بی­اشتهایی، درد عضلانی، خستگی، سکته مغزی، آسیب مغزی، ورم مغزی، سندرم گیلن باره، خونریزی حاد مغزی گردد.

یبماری کرونا می‌تواند آسیب جدی به مغز وارد کند.

خون و رگ‌ها

بیماری کرونا می‌تواند احتمال اختلالات خونی ایجاد لخته‌ خونی (ترومبوامبولی) در رگ‌ها را افزایش دهد. در حالی که لخته‌های بزرگ می‌توانند به حمله قلبی و سکته منجر شوند بیشترین صدمه‌ای که به قلب وارد می‌شود ناشی از لخته‌های کوچکی است که عروق قلبی را مسدود کرده و به ماهیچه‌های قلب صدمه می‌رساند.  

بیماری کرونا احتمال ایجاد لخته در خون را افزایش می‌دهد.

سایر ارگان‌هایی که می‌توانند با ایجاد لخته خون با مشکل مواجه شوند عبارتند از ریه‌ها (امبولی ریه)، مغز، کبد و کلیه‌ها می‌باشند. این بیماری می‌تواند باعث ضعیف شدن رگ‌ها شده که به طور بالقوه می‌تواند مشکلاتی را در دراز مدت برای کبد و کلیه‌ها نیز ایجاد کند.

تظاهرات گوارشی

این بیماری می‌تواند علائم گوارشی نظیر، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، شکم‌درد، بی‌اشتهایی، انسداد روده و خونریزی دستگاه گوارش از خود بروز دهد. همچنین در برخی بیماران مبتلا به کوید-19 آسیب­‌های شدید به کبد و مجاری صفراوی مشاهده می‌­شود.

بیماری کرونا می‌تواند اثرات منفی بر عملکرد دستگاه گوارش داشته باشد.

مشکلات خلقی و خستگی

افرادی که علائم شدیدی از بیماری دارند ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و در بخش مراقبت‌های ویژه داشته باشند. در برخی از اوقات نیز استفاده از دستگاه ونتیلاتور برای تنفس الزامی است. همین تجربه می‌تواند احتمال ابتلای افراد به سندرم اضطراب پس از حادثه (Post Traumatic Stress Disorder: PTSD)، افسردگی یا تشویش (Anxiety) را افزایش دهد.

خستگی ناشی از ضعف عمومی بدن و پایین بودن خلق فرد بیمار نیز از دیگر عوارض این بیماری در طولانی مدت است.

کرونا تأثیرات عصبی مختلفی از خود به جا می‌گذارد.

توصیه

به ویروس کرونا نه بگوییم!

استفاده از ماسک در مکان­‌های عمومی به صورت مناسب؛ شستشوی مرتب دست‌­ها با آب و صابون به مدت حداقل 20 ثانیه؛ خودداری از لمس چشم‌­ها، بینی یا دهان، به ویژه وقتی که دست­‌ها را نشسته‌­اید؛ خودداری از تماس نزدیک با سایر افراد و به ویژه افراد بیمار یا مشکوک به بیماری؛ هنگام سرفه یا عطسه صورت خود را در آستین پیراهن و نه دست­‌ها پنهان کنید؛ و ماندن در خانه هنگام بیماری تا از گسترش بیماری به دیگران جلوگیری شود.

سالمندان در برابر بیماری کرونا بشدت آسیب‌پذیر هستند.

مهم است که بدانیم بیشتر افراد مبتلا به کرونا به سرعت بهبود می‌یابند اما پیامدهای درازمدت این بیماری هنوز ناشناخته هستند. این امر نگرانی از گسترش این بیماری را دوچندان می‌کند و می‌بایستی انگیزه ما را برای تلاش در جهت کاهش سرایت این بیماری را تقویت کند. استفاده صحیح از ماسک، دوری از شلوغی و حفظ فاصله فیزیکی و شستن مرتب دست‌ها ساده‌ترین روش‌هایی هستند که می‌توانند ما، عزیزان‌مان و دیگر افراد جامعه را از ابتلا به این بیماری مرموز باز دارد.

در این نوشتار از منابع زیر استفاده شده است:

https://www.theguardian.com/world/2020/apr/15/what-happens-to-your-lungs-with-coronavirus-covid-19

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronavirus/in-depth/coronavirus-long-term-effects/art-20490351