با آغاز فصل پاییز و شروع آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی و به ویژه به دلیل پدیده وارونگی هوا، سطح آلودگی هوا به شدت بالا می‌روند و در برخی روزها از مرز خطرناک نیز عبور می‌کند. لازم است تا بخصوص کودکان، سالمندان و افرادی که به بیماری‌های ریوی و قلبی-عروقی مبتلا هستند از حضور در مناطق آلوده بشدت پرهیز کنند. این مطلب با توجه به اهمیت این موضوع تهیه گردیده است.
به طور قاطعانه می‌توان ادعا نمود که آلودگی هوا باعث ایجاد یا کمک به انواع مخاطرات برای سلامتی می‌شود. اثرات آلودگی هوا بر سلامتی افراد می‌تواند از مشکلات تنفسی خفیف تا مشکلات شدید ریوی، قلبی-عروقی و سکته مغزی متغیر باشد.
سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را یکی از مهم‌ترین علل مرگ زودرس در جهان، که باعث بیش از 8 میلیون مرگ در سال می‌شود، اعلام نموده است. آلودگی هوا در اکثر شهرها از سطح توصیه شده سازمان جهانی بهداشت فراتر رفته است. بیش از 1/3 مرگ و میر ناشی از سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری قلبی ناشی از آلودگی هوا است.
گازها و ذرات مضر موجود در هوا از منابع مختلفی از جمله دود اگزوز وسایل نقلیه، دود ناشی از سوختن زغال سنگ یا گاز و دود تنباکو متصاعد می‌شوند.
راه‌هایی برای محدود کردن اثرات آلودگی هوا بر سلامتی وجود دارد، مانند پرهیز از مناطق با ترافیک سنگین. با این حال، تغییرات قابل توجهی نسبت به توجه به بهبود کیفیت هوا در مقیاس جهانی صورت گرفته است.
در این مطلب به چگونگی تأثیر آلودگی هوا بر سلامت افراد می‌پردازیم.
آلودگی هوا شامل ذرات کوچکی است که می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند. دامنه وسیع آلاینده‌های هوا به این معنی است که آلودگی هوا می‌تواند افراد را هم در فضای باز و هم در داخل خانه تحت تأثیر قرار دهد.
آلودگی هوای بیرون شامل موارد زیر است:
آلودگی هوای داخل ساختمان شامل موارد زیر است:
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، آلاینده‌هایی که بیشترین خطر را برای سلامتی افراد دارند عبارتند از:
آلاینده‌های اصلی هوایی که استنشاق می‌کنیم
قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض آلودگی هوا، مانند ازن سطح زمین، می‌تواند بر سیستم تنفسی تأثیر بگذارد، زیرا اکثر آلاینده‌ها از طریق راه‌های هوایی فرد وارد بدن می‌شوند و ممکن است منجر به عفونت‌های تنفسی و کاهش عملکرد ریه شود. همچنین ممکن است آسم را در افراد مبتلا به این بیماری تشدید کند. به طور مثال قرار گرفتن در معرض دی‌اکسید گوگرد ممکن است باعث آسیب به چشم‌ها و مجاری تنفسی و همچنین تحریک پوست شود.
تحقیقات در مورد مشکلات درازمدت سلامتی که آلودگی هوا می‌تواند ایجاد کند ادامه دارد. تحقیقات، آلودگی هوا را با مشکلات جدی سلامتی، پیامدهای نامطلوب زایمان و حتی مرگ زودرس مرتبط دانسته است.
آلودگی هوا بر قسمت‌های مختلف بدن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم اثر منفی می‌گذارد
بیماری مزمن انسداد ریوی
قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های ذرات ممکن است باعث بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا عامل 43 درصد موارد COPD در سراسر جهان است.
COPD گروهی از بیماری‌های ریوی است که باعث مشکلات تنفسی می‌شود، مانند آمفیزم و برونشیت مزمن. این بیماری‌ها راه‌های هوایی را مسدود و تنفس را برای فرد سخت می‌کنند. هیچ درمانی برای COPD وجود ندارد، اما درمان می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.
سرطان ریه
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا عامل 29 درصد از کل موارد سرطان ریه است. آلاینده‌های ذرات به طور قابل توجهی در این رقم نقش دارند زیرا اندازه کوچک آنها به آنها اجازه می‌دهد تا اعماق دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کنند.
بیماری‌های قلبی-عروقی
تحقیقات نشان می‌دهد که زندگی در منطقه‌ای با سطوح بالاتر آلودگی هوا ممکن است خطر مرگ ناشی از سکته را افزایش دهد. آلودگی هوا ممکن است باعث سکته مغزی و حملات قلبی شود.
یک بررسی انجام شده در سال 2018 آلودگی هوا را عامل 19 درصد از مرگ و میرهای قلبی عروقی در سال 2015 تخمین زده است. همچنین علت حدود 21 درصد از مرگ و میرهای ناشی از سکته مغزی و 24 درصد از مرگ و میر ناشی از بیماری عروق کرونر قلب بوده است.
زایمان زودرس
بر اساس تحقیقاتی که در مجله بین‌المللی تحقیقات محیطی و بهداشت عمومی منتشر شده است، قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می‌تواند زنان باردار را بیشتر در معرض زایمان زودرس قرار دهد. محققان دریافتند که احتمال زایمان زودرس با کاهش قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا کاهش می‌یابد.
بر اساس تحقیقات آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان، برخی از ترکیبات موجود در آلودگی هوای بیرون از خانه عامل سرطان‌زا هستند، به این معنی که ممکن است باعث سرطان شود. هوای آلوده حاوی ذرات و مواد شیمیایی مختلفی است که هر کدام تأثیر متفاوتی بر سلامتی دارند.
آلاینده‌های ذرات
آلاینده‌های ذرات از ترکیبی از ذرات مختلف در هوا تشکیل شده‌اند. به دلیل اندازه کوچک این ذرات، می‌توانند به ریه‌ها برسند و خطر ابتلا به بیماری های ریوی و قلبی را افزایش دهند. آنها همچنین ممکن است باعث بدتر شدن علائم آسم در افراد مبتلا به این بیماری شوند.
| درباره‌ی تأثیر آلودگی ناشی از ذرات معلق در هوا بر سیستم تنفسی بیشتر بدانیم. |
اُزُن در سطح زمین
اُزُن در سطح زمین یک گاز بیرنگ و بسیار تحریک‌کننده و یکی از محرک‌های اصلی علائم آسم است که درست بالای سطح زمین تشکیل می‌شود. این آلاینده "ثانویه" نامیده می‌شود زیرا زمانی که دو آلاینده اولیه در نور خورشید و هوای راکد واکنش می‌دهند تولید می‌شود. این دو آلاینده اصلی عبارتند از اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ترکیبات آلی فرار (VOCs).
مونوکسید کربن
طبق یک مقاله در سال 2016، اگر سطوح مونوکسید کربن کمتر از 2٪ باشد، به نظر نمی‌رسد که این گاز بر سلامت فرد تأثیر بگذارد. با این حال، اگر سطح مونوکسید کربن بالاتر از 40٪ باشد، ممکن است کشنده باشد.
علائم مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
اگر فردی مشکوک به مسمومیت با مونوکسید کربن است، باید به منطقه‌ای با هوای تازه نقل مکان کند و به دنبال کمک فوری پزشکی باشد.
دی‌اکسید گوگرد
دی‌اکسید گوگرد محصول جانبی سوختن سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ و نفت است. این گاز می‌تواند باعث تحریک چشم شود و فرد را در برابر ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی و همچنین بیماری‌های قلبی-عروقی آسیب‌پذیرتر کند.
دی‌اکسید نیتروژن
دی‌اکسید نیتروژن در گازهای خروجی اگزوز خودرو وجود دارد. بخاری و اجاق گاز و نفت سفید نیز مقادیر زیادی از این گاز را تولید می‌کند. قرار گرفتن در معرض دی‌اکسید نیتروژن ممکن است منجر به عفونت‌های تنفسی شود. به طور معمول، استنشاق دی‌اکسید نیتروژن باعث خس‌خس سینه یا سرفه می‌شود، اما ممکن است منجر به سردرد، سوزش گلو، درد قفسه سینه و تب شود.
می‌توانید با محدود کردن مدت زمانی که در مناطق با کیفیت هوای ضعیف سپری می کنید، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا را کاهش دهید. مهم است که از آلاینده‌های احتمالی هوا چه در فضای باز و چه در داخل خانه آگاه باشید.
آلودگی هوای فضای باز
دولت‌ها، شرکت‌ها، صنایع آلاینده و افراد می‌توانند به حداقل رساندن آلودگی هوا کمک کنند. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از وسایل نقلیه و سایر منابع آلاینده در جو می‌تواند کیفیت هوا را بهبود بخشد. در صورت اعلام وجود سطوح بالای آلودگی هوا در مناطق مسکونی و با توجه به سطح آلاینده‌ها، لازم است تا افراد حتی‌الامکان موارد زیر را رعایت کنند. بر رعایت این موارد برای بیماران ریوی و قلبی-عروقی تأکید بسیار می‌گردد.
در جدول زیر سطوح آلودگی بر اساس اندازه ذرات آلاینده و خطرات هر سطح از آلودگی و ملاحظات لازم جهت اجتناب از خطرات احتمالی نشان داده شده است.
آلودگی هوای داخل ساختمان
می‌توان با اطمینان از تمیزی و تهویه مناسب فضا، آلودگی هوای داخل خانه و سایر فضاهای بسته را کاهش داد. گرد و غبار، کپک و گرده ممکن است خطر مشکلات تنفسی را افزایش دهند.
گاز رادون می‌تواند در برخی مناطق به صورت طبیعی از سطح زمین منتشر می‌شود. این گاز می‌تواند باعث سرطان ریه شود. در برخی کشورها با استفاده از کیت تست رادون، میزان گاز رادون را در خانه بررسی کنند. همچنین می‌توانند از یک آشکارساز مونوکسید کربن برای نظارت بر سطوح مونوکسید کربن در خانه یا محل کار خود استفاده کنند.
آلودگی هوا می تواند برای سلامتی افراد مضر باشد. ممکن است باعث بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی شود. لازم است تا هر کس با توجه به وضعیت سلامتی خود تا حد توان با بررسی کیفیت هوا در مناطق سکونت و آگاهی از شرایط بهداشتی موجود، احتمال مشکلات سلامتی را کاهش دهد.
مونوکسید کربن می‌تواند کشنده باشد. اگر فردی فکر می‌کند که دچار مسمومیت با مونوکسید کربن شده است، باید سریعاً وارد هوای تازه شود و به دنبال کمک پزشکی باشد.
