ممکن است تصورش را هم نکنید که تنفس برخی از عوامل خارجی چه عوارضی مخربی می‌تواند داشته باشد، ولی برای برخی افراد، می‌تواند بیماری التهابی ریه حساس (Hypersensitivity Pneumonitis) را به همراه داشته باشد. این بیماری یک واکنش آلرژیک به ذرات و عوامل محرکی و حساسیت‌زایی است که در محیط اطراف ما وجود دارد و باعث ایجاد علائمی نظیر سرفه و تنگی نفس می‌شود. در صورتی که درمان در مراحل اولیه آغاز شود و از استنشاق عوامل آلرژی‌زا اجتناب شود، بیماری التهابی ریه حساس بهبود خواهد یافت و فرد می‌تواند به شرایط عادی برگردد. طیف متنوعی از عواملی وجود دارد که تنفس آنها می‌تواند باعث ایجاد بیماری التهابی ریه حساس شود. این عوامل شامل قارچ‌ها، کپک‌ها، باکتری‌ها، پروتئین‌ها و مواد شیمیایی می‌شود.

نمونه ای از قارچ یا کپک میکروسکوپی در محیط اطراف ما

در شرایط معمول، سیستم ایمنی بدن باعث ایجاد التهاباتی در کیسه‌های کوچک هوایی (Alveoli) در ریه‌ها شده تا به برطرف نمودن این عوامل کمک کند، اما می‌تواند انتقال اکسیژن به خون که از طریق جداره این کیسه‌ها صورت می‌پذیرد را دچار مشکل ‌کند.

تأثیر بیماری التهاب ریه حساس بر روی کیسه‌های هوایی

در بیشتر افراد این التهاب بعد از مدتی پایان می‌یابد. اما در برخی افراد که "بیش حساس" هستند و به دلایل مختلف این التهاب‌ها ادامه پیدا می‌کند، ریه‌ها همچنان ملتهب باقی می‌ماند که باعث ایجاد سه نوع بیماری التهابی ریه حساس می‌شود.

اگر فرد متوجه این موضوع شده و از استنشاق این عوامل اجتناب کند ریه‌ها می‌توانند سلامت خود را باز یابند و چنانچه به صورت مکرر این عوامل را تنفس کند، ریه‌ها می‌تواند ملتهب باقی مانده، جراحت برداشته (فیبروز ریوی) و بر اثر آن تنفس سخت گردد.

مشکل است که شمار افراد مبتلا به این بیماری را دانست زیرا بسیاری از این بیماران شناسایی نشده و برخی نیز با سایر بیماری‌های ریوی نظیر آسم اشتباه گرفته می‌شوند.

ذراتی که باعث ایجاد این مشکل می‌شوند

بیش از 300 نوع ماده مختلف که می‌تواند باعث ایجاد این مشکل ‌شوند شناسایی شده‌اند. این مواد می‌تواند در خانه، محل کار، یا در هر جای دیگری که معمولاً رفت و آمد دارید وجود داشته باشد. برخی از منابعی که این عوامل در آنها یافت می‌شوند عبارتند از:

• پوست بدن حیوانات 
• قارچ‌های موجود در که در کولرها، دستگاه‌های تهویه و مرطوب‌کننده‌ هوا
• فضولات و پر پرندگان 
• مواد غذایی کپک‌زده مانند پنیر، انگور، جو و ...
• سطوح فلزی آلوده 
• گرد و خاک ناشی از بریدن چوب 
• کپک‌هایی که در یونجه و علوفه‌ خشک مصرفی توسط حیوانات 
• باکتری‌های موجود در بخار جکوزی و سونا آب گرم 

نگهداری پرندگان در منزل می‌تواند باعث بروز بیماری التهاب ریه حساس شود

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری التهابی ریه حساس هستند؟

عواملی نظیر سن، شغل و محیط کاری، سابقه‌ خانوادگی، برخی عادات ناسالم مثل مصرف دخانیات و جنسیت در افزایش خطر ابتلا به بیماری التهابی ریه حساس مؤثر هستند.

• سن: این بیماری در همه افراد با سنین مختلف مشاهده می‌شود، ولی تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر افراد مبتلا به این بیماری بین 50 تا 55 ساله هستند. این بیماری در کودکان هم شایع است.
• شغل: شغل‌هایی نظیر کشاورزی، دامداری، مرغداری، کارکنان شرکت‌های لبنی و نجاری باعث می‌شود تا این افراد بیشتر از سایرین در معرض عوامل خارجی و در نهایت ابتلا به بیماری التهابی ریه حساس قرار دارند. البته 85 تا 90 درصد شاغلین در این نوع فعالیت‌ها دچار این بیماری نمی‌شوند. نگهداری از پرندگان به عنوان حیوان خانگی می‌تواند فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار دهد. 
• سابقه خانوادگی: برخی از افراد به صورت ژنتیکی سیستم ایمنی حساس‌تری دارند، این افراد بعد از تماس با عوامل خارجی، بیشتر از سایرین به بیماری التهابی ریه حساس دچار خواهند شد.
• عادات ناسالم: گرچه استعمال سیگار، قلیان ویپ و ... خطر ابتلا به بیماری التهابی ریه حساس را افزایش نمی‌دهد، اما منجر به وخیم‌تر شدن بیماری التهابی ریه حساس مزمن خواهد شد و در ادامه مشکلات بیش‌تری را برای فرد به وجود خواهد آورد.
• جنسیت: این بیماری هم در زنان و هم در مردان مشاهده می‌گردد. با این وجود، نتایج تحقیقات حاکی از بالاتر بودن آمار زنان مبتلا به این بیماری نسبت به مردان است. 

سیگار عامل مهمی در وخیمتر شدن بیماری است.

چطور می‌توان این بیماری را تشخیص داد؟

برای اینکه بفهمید به این بیماری مبتلا هستید یا نه، پزشک شما باید نسبت به ذراتی که با آنها تماس دارید آگاه شود. آنها ممکن است از شما در موارد زیر سؤال کنند:

• آیا در خانه پرنده دارید؟
• آیا از جکوزی یا سونا زیاد استفاده می‌کنید؟
• آیا خانه دچار نم‌زدگی است؟ یا از دستگاه‌های رطوبت‌ساز، بخاری یا تهویه مطبوع استفاده می‌کنید؟

پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند به پزشک شما در درمان بهتر کمک کند. علاوه شنیدن صدای ریه، سطح اکسیژن در خون بیمار نیز چک می‌شود. همچنین ممکن است نیاز باشد تا بیمار، آزمایش خون، عکس رادیولوژی ریه یا سی‌تی‌اسکن، تست عملکردی ریه (مانند اسپیرومتری) یا حتی نمونه‌برداری از مایع ریوی یا بافت ریه فرد مشکوک به بیماری گرفته ‌شود و تحت آزمایش قرار گیرد.

دستگاه اسپیرومتری یکی از وسایلی است که از آن برای تست عملکردی ریه استفاده می گردد

نشانه‌ها و انواع بیماری التهابی ریه حساس

بسته به اینکه چه مدت از شروع بیماری گذشته باشد و شدت علائم بیمار چه اندازه باشد سه نوع بیماری التهابی ریه حساس وجود دارد:

ریه حساس حاد

این نوع کوتاه‌مدت و شدید است. حسی شبیه این که آنفولانزا گرفته باشید و هنگامی رخ می‌دهد که در مجاورت آلودگی هوا و ذرات معلق زیادی قرار گرفته باشید. اگر مجدداً این ذرات را استنشاق نگردد علائم می‌تواند ظرف چند روز بهبود یابد ولی احتمالاً با تنفس مجدد این ذرات برگردد. این علائم شامل:

• سرفه
• تنگی نفس
• احساس سنگینی در قفسه سینه
• تب
• لرز
• تعریق
• خستگی

می‌باشد که می‌تواند از 12 ساعت تا چند روز به طول بینجامد.

ریه حساس نیمه حاد

چنانچه فرد در طول زمان با میزان کمتری از معرض آلودگی‌ها و عوامل خارجی باشد این حالت از بیماری رخ خواهد داد. علائم بیماری می‌تواند با تب شروع شود و بعد از آن فرد از تنگی نفس، خستگی و سرفه برای چند هفته یا چند ماه شکایت خواهد کرد. این نوع از بیماری التهابی ریه حساس به مرور زمان بدتر خواهد شد. 

بیماری ریه حساس مزمن

این شکل از بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مدت زیادی به صورت مداوم در معرض میزان کمی از عوامل خارجی قرار دارد. علائمی که برای نوع حاد بیماری گفته شد به علاوه‌ کاهش وزن در نوع مزمن بیماری التهابی ریه حساس هم وجود دارد که به مرور زمان بدتر خواهد شد. این نوع از بیماری منجر به ایجاد زخم‌های دائمی در ریه خواهد شد. 

درمان

مهمترین کاری که فرد مبتلا باید انجام دهد اجتناب از عواملی است که باعث ایجاد بیماری ریوی ریه حساس می‌گردد. اگر فرد به نوع مزمن آن دچار باشد، ممکن است به داروهای استروئیدی برای غلبه بر التهاب نیاز باشد. چنانچه فرد مشکل زیادی در تنفس داشته باشد، ممکن است استفاده از اکسیژن نیز ضروری گردد. برخی از افراد به صورت تمام وقت به اکسیژن نیاز خواهند داشت در حالی که بقیه ممکن است صرفاً در هنگام فعالیت فیزیکی یا خواب به آن نیاز داشته باشند.

زندگی با بیماری التهابی ریه حساس

کارهای زیادی برای زندگی سالمتر با وجود ابتلا به این بیماری وجود دارد.

• انجام به موقع واکسیناسیون، به خصوص واکسن آنفولانزا، به منظور پیشگیری از عفونت‌های ریوی
• انجام برخی ورزش‌ها که با نظر پزشک.
• ترک سیگار و سایر دخانیات نظیر قلیان، ویپ و ...
• رطوبت خانه را زیر 50 درصد نگاه دارید.
• هرگونه نشتی آب در خانه را بلافاصله تعمیر کنید. زیرا محیط مرطوب برای رشد قارچ‌ها و کپک‌ها بسیار مناسب است. فرش، موکت، کاغذ دیواری مرطوب و خیس را از محیط خانه خارج کنید.
• باکتری‌های آلرژی‌زا می‌تواند در آب راکد یا آب یافت شود. بنابر این هرگونه آب راکد را از خانه دور کنید.
• محصولات کشاورزی را به صورت خشک و تا حد ممکن دور از محل زندگی نگهداری کنید.

منبع

https://www.webmd.com/lung/hypersensitivity-pneumonitis-overview

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pneumonitis/symptoms-causes/syc-20352623