لخته شدن خون یک نگرانی جدی برای سلامت هر کسی است. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، سالانه 100000 نفر در ایالات متحده بر اثر لخته شدن خون جان خود را از دست می‌دهند. برای جلوگیری از عوارض، مهم است که علائم لخته شدن خون را بدانید و بتوانید در سریع‌ترین زمان ممکن آنها را شناسایی کنید. این مطلب به انواع لخته خون، علائم آنها و برخی گزینه‌های درمانی می‌پردازد.

لخته خون چیست؟

هنگامی که خون لخته می‌شود، از حالت مایع به حالتی ژل مانند تبدیل می‌شود که می‌تواند جریان خون را متوقف کند. این ویژگی برای جلوگیری از از دست دادن خون در زمانی که کسی دچار بریدگی یا خراش می‌شود، مهم است. لخته شدن یک مکانیسم حیاتی برای جلوگیری از آسیب بدن است. بدون لخته شدن خون، بریدگی‌ها باعث خونریزی می‌شوند و نشت‌های کوچک در رگ‌های خونی داخلی می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. با این حال، زمانی که چیزی سیستم‌های طبیعی بدن را مختل کند، لخته‌های خون می‌توانند ایجاد شوند و مشکلات پزشکی ایجاد کنند.

طیف وسیعی از شرایط پزشکی ممکن است باعث لخته شدن خون شود

انواع لخته خون

لخته‌های خون بسته به جایی که در بدن رخ داده یا حرکت می‌کنند، می‌توانند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شوند. لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها و شریان‌ها اثرات متفاوتی بر بدن و عوارض متفاوتی دارد.

لخته شدن خون در ورید می‌تواند منجر به ترومبوز ورید عمقی (Deep Vein Thrombosis: DVT) و آمبولی ریه شود. DVT با لخته شدن خون در ورید عمیق - معمولاً در ساق پا، لگن یا بازو رخ می‌دهد. در آمبولی ریه، لخته خون از ورید عمیق به ریه منتقل می‌شود. لخته خون در ریه می‌تواند در افراد بدون DVT نیز رخ دهد و همه افراد مبتلا به DVT دچار آمبولی نمی‌شوند.

هنگامی که لخته‌های خون مستقیماً در شریان‌ها تشکیل می‌شوند، دو مشکل مهم پزشکی ممکن است رخ دهد: حمله قلبی (که در آن لخته خون از جریان خون به قلب جلوگیری می‌کند) و سکته مغزی ایسکمیک (که در آن لخته خون از جریان یافتن خون به بخشی از مغز جلوگیری می‌کند). در برخی از موارد بروز لخته‌های خون پس از عمل جراحی رخ می‌دهد. در حقیقت، CDC می‌گوید که 50 درصد از لخته‌های خون وریدی داخلی «در طول یا بلافاصله پس از بستری شدن در بیمارستان یا جراحی» ایجاد می‌شوند.

 آنچه در مورد لخته شدن خون در پشت زانو باید بدانید

لخته خون در پشت زانو نوعی ترومبوآمبولی وریدی است. این یک وضعیت جدی است که می تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی، مانند آمبولی ریه شود. ورید پوپلیتئال (Popliteal Vein) از پشت زانو می‌گذرد و خون را به سمت قلب می‌برد. هنگامی که یک لخته خون در این ورید تشکیل می‌شود، پزشکان از آن به عنوان ترومبوز ورید پوپلیتئال یاد می‌کنند.

علائم شامل درد، تورم و التهاب در ناحیه ساق پا و زانو است. ترومبوز ورید پوپلیتئال می‌تواند به دلیل جریان خون ضعیف، آسیب به رگ خونی یا آسیب خارجی رخ دهد.

تشکیل لخته خون در سیاهرگ عمقی پشت زانو

ترومبوز ورید پوپلیتئال چیست؟

ترومبوز ورید پوپلیتئال وضعیتی است که در آن لخته خون در ورید پوپلیتئال ایجاد می‌شود. ورید پوپلیتئال که از پشت زانو می‌گذرد یکی از چندین رگ خونی است که خون را از ساق پا به داخل بُزُرگ‌سیاهرَگ زیرین می‌برد، این سیاهرگ بزرگ خون را از پایین بدن به قلب می‌برد.

بُزُرگ‌سیاهرَگ زیرین خون را از پایین بدن به قلب می‌برد

ترومبوز ورید پوپلیتئال نوعی ترومبوآمبولی وریدی (Venous Thromboembolism: VTE) است که به آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) نیز می‌گویند. ورید پوپلیتئال یکی از شایع‌ترین مکان‌هایی است که DVT ایجاد می‌شود. این اتفاق به طور بالقوه تهدیدکننده زندگی است زیرا گاهی اوقات بخشی از ترومبوز می‌تواند آزاد شود و از طریق قلب به ریه‌ها برسد. لخته‌ای که به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند می‌تواند به  آمبولی ریه (Pulmonary Embolism: PE) منجر شود.

مسیر عبور لخته خون تشکیل شده در سیاهرگ عمقی از طریق قلب به ریه که می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود

علائم و نشانه‌های لخته شدن خون

علائم لخته خون به محل و شدت لخته بستگی دارد. مهم است که علائم را بشناسید و بتوانید به سرعت آنها را شناسایی کنید. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به جلوگیری از عوارض و مرگ ناشی از لخته شدن خون کمک کند. علائم لخته خون بسته به محل آنها متفاوت است.

بازو یا پا

شایع‌ترین محل برای ایجاد لخته خون وریدی پا، اغلب در ساق پا، و در بازو است.

حدود 50٪ از افراد مبتلا به DVT هیچ علامتی ندارند. در صورت بروز، علائم لخته خون در پا یا بازو می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد شبیه به گرفتگی عضلات
• ورم زانو، ساق پا یا بازو
• تغییر رنگ پوست مایل به قرمز
• احساس گرما
• حساسیت
• گرگرفتگی

درد می‌تواند شبیه به کشیدن عضله یا درد شدید باشد. چه علائم نشان‌دهنده DVT باشد یا نه، نیاز به مراجعه به پزشک در اسرع وقت دارند.

ریه

آمبولی ریه (Pulmonary Embolism: PE) که اِمبولی ریه نیز گفته می‌شود، بسته شدن ناگهانی یک یا چند رگ خونی است که خون را به ریه‌­ها می‌­رساند. بیشتر اوقات این انسداد به وسیله قسمت‌­های جدا شده از لخته­ خونی که در دیواره یک سیاهرگ شکل گرفته و از طریق سیاهرگ‌­ها به ریه منتقل می‌­شود صورت می­‌گیرد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که در ایالات متحده، سالانه بیش از 200000 نفر به ترومبوز وریدی مبتلا می‌شوند. حدود 50000 مورد از این موارد به عارضه آمبولی ریه دچار می‌شوند.

آمبولی ریه به بسته شدن ناگهانی یک یا چند رگ خونی است که خون را به ریه‌­ها می‌رساند گفته می‌شود

علائم لخته خون در ریه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکل در تنفس
• ضربان قلب سریع یا ضربان قلب نامنظم
• درد یا ناراحتی قفسه سینه که معمولاً با نفس عمیق یا سرفه بدتر می‌شود
• سرفه کردن خون
• فشار خون بسیار پایین
• سبکی سر یا غش

سایر علائم جدی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اضطراب یا احساس ترس
• تعریق

آمبولی ریه نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

شکم

لخته شدن خون در شکم می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• درد شدید در شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• مدفوع خونی

تشخیص لخته خون در شکم یا لگن می‌تواند دشوار باشد. پزشکان ممکن است از سی‌تی‌اسکن یا سایر انواع تصویربرداری برای جستجوی لخته‌های خون در این ناحیه و رد سایر علل این علائم استفاده کنند.

قلب

لخته شدن خون در شریان اطراف قلب می‌تواند منجر به حمله قلبی شود.

علائم حمله قلبی عبارتند از:

• ناراحتی قفسه سینه - مانند فشار، پری یا درد - که در مرکز قفسه سینه رخ می‌دهد و بیش از چند دقیقه طول می‌کشد.
• درد یا ناراحتی در سایر اعضای بدن، مانند یک یا هر دو بازو، پشت، فک، معده یا گردن
• تنگی نفس، با یا بدون ناراحتی قفسه سینه
• علائم دیگر، مانند عرق سرد، حالت تهوع، یا سبکی سر

علائم ممکن است بین مردان و زنان متفاوت باشد. درد قفسه سینه به طور کلی شایع‌ترین علامت است، اما زنان بیشتر احتمال دارد تنگی نفس، حالت تهوع یا استفراغ و درد پشت یا فک را تجربه کنند.

حمله قلبی یک اورژانس پزشکی است. افراد در صورت مشاهده علائم باید به دنبال درمان اورژانسی باشند.

مغز

لخته شدن خون در مغز می‌تواند منجر به سکته مغزی ایسکمیک شود و زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون یک شریان مغزی را مسدود می‌کند و از جریان خون به مناطق خاصی از مغز جلوگیری می‌کند.

علائم سکته مغزی ایسکمیک شامل شروع ناگهانی موارد زیر است:

• بیحسی یا ضعف در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف بدن
• گیجی
• مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
• مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
• مشکل در راه رفتن
• سرگیجه یا از دست دادن هماهنگی
• سردرد شدید بدون علت شناخته شده

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است. افراد در صورت مشاهده علائم باید به دنبال درمان اورژانسی باشند.

لخته خون چقدر می‌تواند در پا بماند؟

فردی که علائم DVT را در پای خود احساس کند، نباید فوراً جهت درمان پزشکی اقدام نماید. DVT بدون درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود. با توجه به توصیه‌های مؤسسه ملی بهداشت (National Institute of Health: NIH)، DVT ممکن است علائمی ایجاد نکند، به این معنی که تقریباً در 30 تا 40٪ موارد می‌تواند مورد توجه قرار نگیرد. برخی از افراد ممکن است تا زمانی که به یک بیماری جدی‌تر مانند آمبولی ریه منجر نشود متوجه نشوند که DVT دارند. آمبولی ریه معمولاً در عرض 2 هفته پس از ایجاد DVT رخ می‌دهد.

در برخی موارد، بدن ممکن است بدون درمان لخته را حل کند. با این حال، حتی اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند باعث آسیب دائمی به ورید پوپلیتئال شود.

عوامل خطر

گاهی اوقات، هیچ دلیل واضحی برای لخته شدن خون در پشت زانو وجود ندارد، اما عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به آن را در افراد افزایش دهند. به طور خاص، هر چیزی که بتواند جریان خون را در این ناحیه تحت تأثیر قرار دهد یا آن را کاهش دهد، می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. هنگامی که خون به درستی گردش نمی‌کند، می‌تواند در رگ جمع شود و یک لخته خون تشکیل دهد.

با توجه به توصیه‌های انجمن هماتولوژی آمریکا (American Society of Hematology: ASH)، عوامل خطری که خطر ابتلا به لخته خون را در افراد افزایش می‌دهند عبارتند از:

• داشتن چاقی
• بارداری
• سیگار کشیدن
• کم تحرکی
• جریان خون آهسته به دلیل محدودیت حرکت، بیحرکت ماندن در تخت، یا ثابت نشستن برای مدت طولانی مانند سفرهای طولانی با هواپیما یا اتومبیل

شرایط پزشکی که می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند عبارتند از:

• دیابت
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• برخی از جراحی‌ها
• بستری شدن در بیمارستان
• سابقه خانوادگی لخته شدن خون
• سرطان‌های خاص و درمان برخی از انواع سرطان
• شرایط التهابی مزمن مانند بیماری التهابی روده
• اختلالات انعقادی ارثی
• افزایش استروژن ناشی از مصرف قرص‌های ضدبارداری، داروهای یائسگی یا بارداری و سایر داروهای حاوی استروژن نیز می‌توانند خطر لخته‌شدن خون را افزایش دهند

در برخی مواقع تروماهایی، مانند آسیب به ورید ناشی از جراحی یا آسیب قابل توجهی که پا را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند به تشکیل لخته‌های خون در پشت زانو منجر شود.

افزایش سن یکی دیگر از عوامل خطر برای لخته شدن خون است. خطر ابتلا به این بیماری پس از 60 سالگی افزایش می‌یابد. خطر لخته شدن خون زمانی افزایش می‌یابد که فرد عوامل خطر بیشتری را به طور همزمان داشته باشد.

تشخیص

برای تشخیص لخته خون در پشت زانو، پزشک یک معاینه فیزیکی از ناحیه آسیب‌دیده انجام می‌دهد و ضربان قلب فرد را بررسی می‌کند. آنها از فرد در مورد علائم و سابقه پزشکی خود، از جمله عوامل خطر برای لخته شدن خون سؤال می کنند.

سپس پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:

• سونوگرافی دوپلکس: در این سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی جریان خون در وریدها استفاده می‌شود.

سونوگرافی دوپلکس وریدی برای ارزیابی لخته‌های خون، نارسایی وریدی، ناتوانی یا شناسایی سیاهرگ‌های مسدود شده با تومور یا توده‌های دیگر استفاده می‌شود

• آزمایش خون D-dimer: این آزمایش ماده‌ای را که پس از شکسته شدن لخته در خون ظاهر می‌شود اندازه‌گیری می‌کند.
• ونوگرافی با کنتراست: روشی است که در آن عکس‌برداری با اشعه ایکس از وریدها، ونوگرام، پس از تزریق رنگ مخصوص به مغز استخوان یا وریدها گرفته می‌شود. ماده رنگی باید به طور مداوم از طریق یک کاتتر تزریق شود و آن را به یک روش تهاجمی تبدیل می‌کند. به طور معمول کاتتر توسط کشاله ران وارد می‌شود و با حرکت در سیستم عروقی به محل مناسب منتقل می‌شود.

ونوگرافی با کنتراست

• ام‌​​آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن: این تست‌های تصویربرداری می‌توانند شواهد بصری لخته‌های خون را نشان دهند. اگرچه پزشکان معمولاً از آنها برای تشخیص DVT استفاده نمی‌کنند، اما می‌توانند به تشخیص آمبولی ریه کمک کنند.

درمان

درمان لخته خون سیاهرگ عمقی در ساق پا می تواند 3 ماه طول بکشد. در برخی موارد، درمان می‌تواند 3 تا 6 ماه نیز بطول بینجامد. گزینه‌های درمانی مختلفی برای لخته شدن خون در پشت زانو وجود دارد، از جمله:

داروهای ضدانعقاد

پزشکان معمولاً داروهای ضد انعقاد، معروف به رقیق‌کننده‌های خون را برای افراد مبتلا به DVT تجویز می‌کنند. این داروها با:

• کاهش توانایی لخته شدن خون
• جلوگیری از بزرگتر شدن لخته
• کمک به جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید

به بیمار کمک می‌کنند. داروهای ضد انعقاد عبارتند از:

• هپارین
• وارفارین
• ریواروکسابان
• آپیکسابان
• دابیگاتران

داروهای ضد انعقاد می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند که ممکن است شامل خونریزی باشد. افرادی که در هنگام مصرف این داروها عوارض جانبی یا مشکلات دیگری را مشاهده می‌کنند باید با پزشک مشورت کنند.

فیلترهای بزرگ ‌سیاهرگی (Vena cava filters)

پزشکان ممکن است فیلتر ‌سیاهرگی را برای افرادی که قادر به مصرف داروهای ضد انعقاد نیستند و در معرض خطر بالای انتقال لخته خون به ریه هستند توصیه کنند.

این فیلتر دستگاهی مخروطی شکل است. یک جراح این فیلتر را در بزرگ سیاهرگ زیرین بیمار می‌کارد، که سیاهرگ بزرگی در شکم است که خون را از پایین بدن به قلب می‌برد. این فیلتر لخته‌های خون را می‌گیرد و از حرکت آنها به ریه‌ها جلوگیری می‌کند که خطر ابتلا به آمبولی ریه را کاهش می‌دهد.

درمان ترومبولیتیک

اگر فردی لخته خون بسیار بزرگ داشته باشد یا اگر داروهای ضد انعقاد مؤثر نباشند، ممکن است درمان ترومبولیتیک ضروری باشد. این نوع درمان شامل تزریق دارویی است که لخته خون را تجزیه می‌کند.

پزشکان معمولاً تنها درمان ترومبولیتیک را برای لخته شدن خون شدید توصیه می‌کنند. در بیشتر موارد، آنها ابتدا یک معاینه کامل از فرد انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که انجام این نوع درمان برای آنها بی‌خطر است.

ترومبکتومی یا آمبولکتومی

در موارد نادر، ممکن است فرد نیاز به انجام یک عمل جراحی برای برداشتن لخته داشته باشد. ترومبکتومی روشی برای برداشتن لخته در افرادی است که DVT دارند. آمبولکتومی روشی برای رفع انسداد ناشی از لخته خون در افرادی است که به آمبولی ریه دچار شده‌اند.

جوراب‌های فشاری

جوراب‌های فشاری جوراب‌های الاستیک با طراحی خاص هستند که می‌توانند به بهبود جریان خون در پاها کمک کنند. پزشکان معمولاً جوراب‌های فشاری را فقط برای افرادی که قبلاً لخته خون را تجربه کرده‌اند یا خطر لخته شدن خون در آنها افزایش یافته است، به جای درمان لخته فعلی توصیه می‌کنند. در مورد استفاده از جوراب‌های فشاری برای جلوگیری از لخته شدن با پزشک مشورت کنید.

این جوراب‌ها همچنین می‌توانند به سندرم پس از ترومبوز کمک کنند، که عارضه‌ای است که می‌تواند بعد از DVT رخ دهد. علائم احتمالی عبارتند از:

• درد و تورم
• درد یا سنگینی در پاها
• گرفتگی

عوارض

افرادی که لخته خون در پشت زانو دارند در خطر ابتلا به آمبولی ریه هستند. آمبولی ریه ممکن است جریان خون به ریه‌ها را مسدود کند، که می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند. علائم آمبولی ریه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• درد در قفسه سینه
• ضربان قلب سریع
• سرفه، از جمله سرفه کردن مخاط خونی
• احساس تب یا ضعف

هر کسی که علائم آمبولی ریه را دارد باید مستقیماً به اورژانس بیمارستان مراجعه کند یا فوراً با اورژانس تماس بگیرد.

پیشگیری

پزشکان معمولا داروهای ضدانعقاد را برای افرادی که در معرض خطر بالای لخته شدن خون هستند، مانند افرادی که پس از انواع خاصی از جراحی بهبود می‌یابند یا کسانی که قبلا DVT داشته‌اند، تجویز می‌کنند. افرادی که از داروهای ضدانعقاد استفاده می‌کنند باید آن را طبق دستور پزشک مصرف کنند.

یک فرد همچنین می‌تواند خطر ابتلا به DVT را با موارد زیر کاهش دهد:

• پوشیدن جوراب‌های فشاری
• رسیدن و حفظ شاخص توده بدنی در حد متوسط ​​(BMI)
• ورزش منظم
• در صورت امکان، بیشتر از یک ساعت به صورت مداوم ننشینید و در صورت امکان، برخیزید و حرکت کنید
• پاها را در حالت نشسته ورزش دهید، مانند شل و سفت کردن عضلات ساق پا و بالا بردن پاشنه پا و انگشتان پا.
• تغییر وضعیت یا خم و راست کردن پاها در هنگام نشستن
• نوشیدن مقدار زیادی آب
• اجتناب از روی هم گذاشتن پاها برای مدت طولانی
• توقف برای استراحت یا حرکات کششی و پیاده‌روی در صورت سفر با ماشین، قطار، اتوبوس یا هواپیما
• ترک سیگار

خلاصه

پزشکان از لخته خون در پشت زانو به عنوان ترومبوز ورید پوپلیتئال یاد می‌کنند که نوعی DVT است. افراد مبتلا به DVT در معرض خطر آمبولی ریه هستند که یک وضعیت بالقوه تهدیدکننده زندگی است.

برای هر کسی که علائم DVT دارد ضروری است که در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرد. افرادی که علائم آمبولی دارند باید فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.

گزینه‌های درمانی برای DVT شامل داروهای ضدانعقاد، فیلترهای بزرگ سیاهرگی و درمان ترومبولیتیک است.

منبع

https://www.medicalnewstoday.com/articles/324404

https://www.medicalnewstoday.com/articles/311889?utm_source=ReadNext#summary