ما در زبان فارسی از "خواب دیدن" بیشتر از "رویا" استفاده می‌کنیم. اما از آنجایی که در این متن به صورت مکرر از فعل "خوابیدن" نیز استفاده می‌شود به منظور تسهیل در خواندن متن بیشتر از کلمه "رویا" به همان معنای "خواب دیدن" استفاده می‌گردد.
رویاها یکی از جذاب‌ترین و رازآلودترین جنبه‌های خواب هستند. رویاها در اساس مجموعه‌ای از افکار و احساسات منحصر به فرد هر کسی هستند که معمولاً (اما نه همیشه) در طول خواب REM رخ می‌دهند. برای هزاران سال، انسان‌ها به دنبال یافتن معنی در خواب‌های خود بوده‌اند، و نظریه‌های زیادی در مورد اینکه چرا خواب می‌بینیم وجود دارد - از این ایده که خواب‌ها مرحله‌ای هستند که می‌توانیم در آن تعامل اجتماعی یا تمرین پاسخ‌های ما به موقعیت‌های تهدیدکننده را تمرین کنیم، تا پیشنهاد پدر علم روانکاوی زیگموند فروید مبنی بر اینکه آنها به نحوی عمیق‌ترین خواسته‌ها یا خواسته‌های ناخودآگاه و سرکوب‌شده ما را نشان می‌دهند. از زمانی که زیگموند فروید در اواخر قرن نوزدهم به جلب توجه به اهمیت بالقوه رویاها کمک کرد، تحقیقات قابل توجهی برای کشف علم اعصاب و روانشناسی رویاها انجام شده است.
با وجود این دانش علمی پیشرفته، چیزهای زیادی در مورد خواب و رویا ناشناخته باقی مانده است. حتی اساسی‌ترین سوال - چرا اصلاً رویا می‌بینیم؟ - هنوز موضوع بحث چالش‌برانگیزی است.
در حالی که همه خواب می‌بینند، محتوای آن رویاها و تأثیر آنها بر خواب می‌تواند از فردی به فرد دیگر به طور چشمگیری متفاوت باشد. اگرچه هیچ توضیح ساده‌ای برای معنی و هدف رویاها وجود ندارد، اما درک اصول اولیه رویاها، تأثیر بالقوه کابوس‌ها و مراحلی که می‌توانید برای خواب بهتر با رویاهای شیرین انجام دهید، مفید است.
| با فرایند خوابیدن و اهمیت آن بیشتر آشنا شویم. |
خواب‌ها در اساس مجموعه‌ای از افکار و احساسات منحصر به فرد برای هر کسی هستند که معمولاً (اما نه همیشه) در طول خواب REM رخ می‌دهند. برای هزاران سال، انسان‌ها به دنبال یافتن معنی در خواب‌های خود بوده‌اند، و نظریه‌های زیادی در مورد اینکه چرا خواب می‌بینیم وجود دارد - از این ایده که رویاها مرحله‌ای هستند که می‌توانیم در آن تعاملات اجتماعی یا تمرین پاسخ‌های ما به موقعیت‌های تهدیدکننده را تمرین کنیم، تا پیشنهاد پدر علم روانکاوی زیگموند فروید مبنی بر اینکه آنها به نحوی عمیق‌ترین خواسته‌ها یا خواسته‌های ناخودآگاه و سرکوب‌شده ما را نشان می‌دهند.
اینکه آیا این نظریه‌ها واقعیت دارند یا نه هنوز مشخص نیست، اما تعداد فزاینده‌ای از شواهد علمی وجود دارد که نشان می‌دهد خواب ممکن است نقش مهمی در پردازش خاطرات و احساسات داشته باشد و به ما اجازه می‌دهد تا رویدادها و احساسات خاصی را در حین خواب به منظور کمک به مغز در درک و ذخیره آنها به عنوان خاطره "مجدداً احیا" کنیم. خواب REM به طور خاص در تنظیم احساسات ما نقش دارد و از آنجایی که بیشتر خواب‌های ما در مرحله REM رخ می‌دهند، این ممکن است توضیح دهد که چرا خواب‌های ما اغلب واضح و پر از احساسات هستند.
هنگامی که به این پرسش می‌رسیم که آیا خواب دیدن برای خود فرایند خواب مهم است یا خیر، خود این واقعیت که شما اصلاً خواب می‌بینید، نشانگر قوی خواب REM و نشانگر خواب خوب است - زیرا فقط در صورتی می‌توانید به مرحله REM برسید که خواب بدون وقفه باشد. یکی دیگر از مزایای کیفیت خواب این است که خواب دیدن شنیدن صداهای مزاحم خارجی خاصی را مسدود می‌کند، بنابراین می‌تواند به در خواب ماندن شما کمک کند.
رویاها تصاویر، افکار یا احساساتی هستند که در طول خواب رخ می‌دهند. تصویرسازی بصری رایج‌ترین است، اما رویاها می‌توانند همه حواس را درگیر کنند. برخی از افراد رویاهای رنگی و برخی دیگر خواب سیاه و سفید می‌بینند. در افرادی که نابینا هستند، اجزای خواب بیشتر از صدا، طعم و بو تشکیل می‌شود.
مطالعات انواع مختلفی از محتوای رویا را نشان داده‌اند، اما برخی از ویژگی‌های معمولی رویاها عبارتند از:
اگرچه این ویژگی‌ها جهانی نیستند، اما حداقل تا حدودی در بیشتر رویاهای معمولی دیده می‌شوند.
بحث در مورد اینکه چرا خواب می‌بینیم بین کارشناسان خواب ادامه دارد. نظریه‌های مختلف در مورد هدف رویا عبارتند از:
متخصصان در زمینه علوم اعصاب و روانشناسی به انجام آزمایشات برای کشف آنچه در مغز در طول خواب می‌گذرد ادامه می‌دهند، اما حتی با تحقیقات مداوم، ممکن است اثبات قطعی هر نظریه‌ای برای اینکه چرا خواب می‌بینیم در آینده نزدیک غیرممکن باشد.
به طور متوسط، اکثر مردم حدود دو ساعت در شب خواب می‌بینند. دیدن رویا می‌تواند در هر مرحله از خواب اتفاق بیفتد، اما رویاهایی که در مرحله حرکت سریع چشم (REM) دیده می‌شوند پربارتر و شدیدتر هستند.
در مرحله خواب REM، فعالیت مغز به طور قابل توجهی در مقایسه با مراحل غیر REM افزایش می‌یابد، که به توضیح انواع متمایز رویاپردازی در این مراحل کمک می‌کند. رویاها در طول خواب REM به طور معمول واضح‌تر، خارق‌العاده‌تر و/یا عجیب‌تر هستند، حتی ممکن است شامل عناصر زندگی بیداری باشند. در مقابل، رویاهای غیر REM تمایل دارند محتوای منسجم‌تری را شامل شوند که شامل افکار یا خاطراتی است که به زمان و مکان خاصی مبتنی است.
خواب REM در طول شب به طور مساوی توزیع نمی‌شود. اکثر خواب‌های REM در نیمه دوم یک دوره خواب معمولی اتفاق می‌افتند، به این معنی که رویاها در ساعات قبل از بیدار شدن متمرکز می‌شوند.
مغز در حال خواب دیدن
با پیشرفت‌هایی در شناخت فعالیت مغز صورت پذیرفته است، دانشمندان اکنون می‌توانند مناطق خاصی از مغز را که در حالت خواب فعال‌تر هستند، مشخص کنند. این اکتشافات ممکن است به کشف اسرار دقیق چگونگی و چرایی خواب دیدن کمک کند. مناطقی از مغز که درگیر رویا می‌گردند عبارتند از:
قشر جلوی مغز
بخش عقلانی مغز غیرفعال می‌شود و به خواب‌ها اجازه می‌دهد فراواقعیت (سورئال)، عجیب و غریب و بدون قید و بند قواعد منطقی باشند.
قشر جداری
این ناحیه از مغز که مسئول حرکات فیزیکی است، در طول خواب دیدن تا حد زیادی غیرفعال است، که به ما در جلوگیری از به عمل درآوردن خواب‌ها کمک می‌کند.
قشر بینایی
بخشی از مغز که مسئول آنچه که می‌بینیم است روشن می‌ماند و تصاویر واضحی را که در خواب‌ها تجربه می‌کنیم تولید می‌کند.
هیپوکامپ
بخشی از مغز که در یادگیری نقش دارد، فعال باقی می‌ماند و به تکه‌هایی از خاطرات اجازه می‌دهد در خواب‌های ما جای گیرند و به تثبیت آنها کمک کنند.
آمیگدال
مرکز احساسات مغز در هنگام خواب دیدن بسیار فعال است.
مناطق خاصی از مغز را که در حالت خواب فعال‌تر هستند
نحوه تعبیر خواب و اینکه آیا اصلاً معنی دارد یا خیر، موضوعاتی است که مورد اختلاف نظر قابل توجهی هستند. در حالی که برخی از روانشناسان استدلال می‌کنند که رویاها بینشی را در مورد روان یا زندگی روزمره فرد ارائه می‌دهند، برخی دیگر محتوای آنها را بیش از حد متناقض یا گیجکننده می‌دانند که نمی‌تواند به طور قابل اعتمادی معنا داشته باشد.
تقریباً همه متخصصان اذعان می‌کنند که رویاها می‌توانند شامل محتوایی باشند که به تجربیات بیداری مربوط می‌شود، اگرچه ممکن است محتوا تغییر کند یا اشتباه ارائه شود. به عنوان مثال، در توصیف رویاها، مردم اغلب به افرادی اشاره می کنند که آنها را به وضوح می شناسند، حتی اگر ظاهر آنها در خواب تحریف شده باشد.
با این حال، معنای جزئیات زندگی واقعی که در رویاها ظاهر می‌شود، هنوز مشخص نیست. "فرضیه تداوم" معتقد است که رویاها و زندگی بیداری با یکدیگر در هم تنیده هستند و بنابراین شامل موضوعات و محتواهایی هستند که همپوشانی دارند. از سوی دیگر، "فرضیه ناپیوستگی"، تفکر در طول رویا و بیداری را از نظر ساختاری متمایز می‌بیند.
در حالی که تجزیه و تحلیل رویاها ممکن است جزئی از خودبازتابی شخصیتی یا روانشناختی باشد، بر اساس شواهد موجود، بیان اینکه روشی قطعی برای تفسیر و درک معنای رویاها در بیداری و زندگی روزمره وجود دارد، دشوار است.
رویاها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند. رویاهای شفاف زمانی اتفاق می‌افتند که شخص در خواب است و در عین حال فعالانه از خواب دیدن خود آگاه است. رویاهای واضح شامل محتوای رویاهای واقعی یا واضح هستند. رویاهای بد از محتوای آزاردهنده یا ناراحت‌کننده تشکیل شده است. رویاهای تکرار‌شونده شامل تکرار یک تصویر مشابه در چندین رویا در طول زمان است.
حتی در رویاهای معمولی، انواع خاصی از محتوا وجود دارد که به ویژه قابل شناسایی هستند. در میان شناخته‌شده‌ترین و متداول‌ترین مضامین رویاها چیزهایی مانند پرواز، افتادن، تعقیب شدن یا ناتوانی در یافتن توالت هستند.
در طب خواب، کابوس خواب بدی است که باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. این تعریف با استفاده رایج که ممکن است به هر رویای تهدیدآمیز، ترسناک یا آزاردهنده به عنوان کابوس اشاره کند، متمایز است. در حالی که خواب‌های بد، طبیعی و معمولاً خوش‌خیم هستند، کابوس‌های مکرر ممکن است با خواب فرد تداخل کرده و باعث اختلال در تفکر و خلق و خوی فرد در طول روز شوند.
در بیشتر موارد، رویاها بر خوابیدن تأثیر نمی‌گذارند. خواب دیدن بخشی از خواب سالم است و به طور کلی کاملاً طبیعی و بدون هیچ گونه تأثیر منفی بر خواب در نظر گرفته می‌شود.
کابوس‌ها استثنا هستند. از آنجایی که کابوس‌ها شامل بیداری می‌شوند، در صورت وقوع مکرر می‌توانند مشکل‌ساز شوند. رویاهای ناراحت‌کننده ممکن است باعث شود فرد از خواب اجتناب کند و به خواب ناکافی منجر شود. هنگامی که آنها می‌خوابند، محرومیت قبلی از خواب می‌تواند باعث بازگشت مجدد خواب REM شود که در واقع کابوس‌ها را بدتر می‌کند. این چرخه منفی می‌تواند باعث شود برخی از افراد با کابوس‌های مکرر بی‌خوابی را به عنوان یک مشکل مزمن خواب تجربه کنند. به همین دلیل، افرادی که بیش از یک بار در هفته کابوس می‌بینند، خواب پراکنده دارند، یا در طول روز خواب‌آلوده هستند یا تغییراتی در خلق و خوی خود پیدا می‌کنند، باید با پزشک صحبت کنند. پزشک می‌تواند این علائم را بررسی کند تا علل بالقوه و درمان مشکل خواب خود را شناسایی کند.
کابوس فرد را از خواب بیدار می‌کند، بنابراین می‌تواند موجب اختلال در خواب فرد گردد
برای افرادی که می‌خواهند رویاها را مستند یا تفسیر کنند، به خاطر سپردن آنها اولین قدم کلیدی است. توانایی به یاد آوردن رویاها برای هر فردی می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است بر اساس سن نیز اختلاف داشته باشند. در حالی که هیچ راه تضمینی برای بهبود یادآوری رویا وجود ندارد، کارشناسان نکات خاصی را توصیه می‌کنند:
به خود یادآوری کنید که یادآوری رویاها در اولویت است. قبل از خواب، به خود بگویید که رویاهای خود را به خاطر خواهید آورد و این موضوع را قبل از خواب تکرار کنید. اما این کار به تنهایی نمی‌تواند تضمین کند که رویاهای خود را به یاد می‌آورید، بنابراین می‌توانید از یادداشت کردن یا مرور خواب پس از بیدار شدن و قبل از هر کار دیگری استفاده کنید.
افرادی که دچار کابوس‌های مکرر می‌شوند که خوابشان را مختل می‌کند، باید با پزشکی که می‌تواند تشخیص دهد که آیا اختلال خواب ناشی از کابوس یا هر بیماری دیگری که بر کیفیت خواب آنها تأثیر می‌گذارد، دارند یا خیر. درمان اختلال کابوس اغلب شامل گفتار درمانی است که سعی در مقابله با افکار منفی، استرس و اضطراب دارد و می‌تواند کابوس‌ها را بهتر کند.
بسیاری از انواع گفتار درمانی تلاش می‌کنند تا نگرانی‌ها یا ترس‌ها را کاهش دهند، از جمله مواردی که ممکن است در کابوس‌ها ایجاد شوند. این نوع درمان قرار گرفتن به بسیاری از بیماران کمک می‌کند تا با حساسیت‌زدایی، واکنش عاطفی فرد را نسبت به تصویرسازی منفی مجدداً تنظیم کنند، زیرا تلاش برای سرکوب ساده افکار منفی ممکن است کابوس‌ها را تشدید کند.
گام دیگر در تلاش برای کاهش کابوس، بهبود بهداشت خواب است که هم شامل عادات مربوط به خواب و هم محیط اتاق خواب می‌شود. بهداشت خواب سالم می‌تواند خواب شبانه شما را قابل پیش‌بینی‌تر کند و ممکن است به شما کمک کند تا در طول شب راحت بخوابید، حتی اگر خواب‌های بدی ببینید. نمونه‌هایی از نکات خواب سالم عبارتند از:
همه این عوامل می‌تواند احساس آرامش را بیشتر و از بیدار‌شدن‌های ناخواسته که می‌تواند باعث الگوهای خواب نامنظم شوند، جلوگیری می‌کند.
| با راهکارهای بهبود کیفیت خواب بیشتر آشنا شویم. |
https://www.sleepfoundation.org/dreams
Darwall Smith, Heather; The Science of Sleep, 2021, Penguin Random House
