بیماری سینوزیت چیست؟

بیماری سینوزیت به التهاب در ناحیه سینوس‌­های پیرامون بینی اطلاق می‌­شود. این سینوس‌­ها، حفره‌­هایی هستند که مخاط مورد نیاز برای مرطوب ساختن مسیر بینی را تولید می‌کنند و باعث می‌شوند تا بینی عملکرد مناسب و مؤثری داشته باشد. بیماری سینوزیت می‌­تواند به صورت حاد یا مزمن ظاهر شود. همچنین می‌تواند ناشی از عفونت‌­های ویروسی، باکتریایی، قارچی، آلرژی یا حتی یک واکنش خودایمنی بدن باشد.

گرچه سینوزیت می‌­تواند دردناک و ناراحت‌کننده باشد اما اغلب بدون مصرف دارو نیز بهبود می‌یابد. اما چنانچه نشانه‌های این بیماری ظرف 7 تا 10 روز بهبود نیافتند یا همراه تب یا سردرد شدید باشد باید به پزشک مراجعه نمود.

نکات کلیدی که در مورد سینوزیت باید دانست عبارتند از:

• ما چهار جفت حفره در پشت استخوان­‌های صورت داریم که به آنها سینوس می­‌گویند.
• آلرژی، عفونت باکتریایی یا ویروسی می‌توانند سینوس‌­ها را ملتهب و سینوزیت ایجاد کنند.
• معمولاً سینوزیت بدون درمان بهبود می‌­یابد ولی برخی اوقات نیازمند درمان است.
• سینوزیت مزمن سینوزیتی است که بیشتر از 12 هفته به طول انجامد.

محل قرار گرفتن حفره‌های سینوسی اطراف بینی

سینوس‌ها چه هستند؟

سینوس به حفره‌ه­ای خالی در بدن اطلاق می‌شود. انواع مختلفی از سینوس در بدن وجود دارد، ولی سینوزیت، سینوس‌­های پیرامون بینی را تحت تأثیر قرار می‌­دهد. این حفره‌­ها در پشت صورت قرار دارند که به حفره بینی راه دارند. آنها ماده‌­ای لزج به نام مخاط ترشح می­‌کنند. این مخاط مسیر بینی را مرطوب نگه می­‌دارد و به این ترتیب می‌توانند ذرات غبار یا آلودگی میکروبی را به خود جذب کنند.

سینوزیت وقتی رخ می‌­دهد که ترشح مخاط زیاد شده و سینوس­‌ها نیز ملتهب شوند. در نتیجه مجرای تخلیه تنگ یا مسدود شده و حجم مایع مخاطی در سینوس‌ها افزایش یابد.

مراحل ایجاد سینوزیت

همان‌طور که در شکل بالا مشاهده می‌شود گرفتگی مجاری سینوسی باعث تجمع مخاط در سینوس‌ها می‌شود. شکل سمت چپ سینوس سالم، شکل میانه انسداد مجرای تخلیه و شکل سمت راست تجمع مخاط را نشان می‌دهد.

نشانه‌ها

نشانه‌های سینوزیت بسته به مدت زمان و شدت عفونت متغیر هستند. اگر بیمار 2 یا تعداد بیشتری از نشانه‌های زیر را به همراه ترشح غلیظ زرد یا سبز از بینی یا حلق دارد ممکن است دچار سینوزیت باشد. نشانه­‌ها عبارتند از:

• ترشح بینی
• درد و فشار در ناحیه صورت
• گرفتگی بینی که می‌تواند تنفس را مشکل کند
• کاهش حس بویایی
• احساس فشار در گوش
• خستگی
• سرفه
• احتقان

درد در ناحیه سینوس‌ها می‌تواند یکی از نشانه‌های سینوزیت باشد.

در موارد پیشرفته‌­تر ممکن است این نشانه‌ها نیز وجود داشته باشند:

• تب
• تورم، درد و قرمزی دور ناحیه چشم
• احساس سرگیجه
• بوی بد دهان یا هوای بازدم
• خستگی
• دندان درد
• سردرد

اگر این نشانه‌ها برای 12 هفته یا بیشتر ادامه یابند به آن سینوزیت مزمن گفته می‌شود.

علل بروز سینوزیت

سینوزیت می‌تواند از عوامل مختلفی نشأت بگیرد. ولی نتیجه آن در هر صورت این است که مایع مخاطی در سینوس­‌ها حبس می‌شود. این محیط آماده رشد منشاء بیماری است که به ترتیب شیوع عبارتند از:

• ویروس‌­ها: 90% موارد ابتلا به سینوزیت عفونی در بزرگسالان منشاء ویروسی دارد.
• باکتری: در بزرگسالان 10% موارد ابتلا به سینوزیت عفونی باکتریایی است.
• آلودگی: مواد شیمیایی یا مواد محرک موجود در هوا می‌تواند به افزایش ترشح مخاط و سپس سینوزیت منجر شود.
• قارچ: این نوع سینوزیت بیشتر در مناطق خشک و گرم نظیر سودان یا هند مشاهده شده و جزء موارد نادر است.

عوامل ریسک بروز سینوزیت

• وجود عفونت قبلی در مسیر راه­‌های تنفسی نظیر سرماخوردگی
• وجود زائده در بینی یا پولیپ بینی (رشد زائده در مسیر بینی که می‌­تواند باعث تورم گردد)
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن ناشی از مواردی مثل انجام برخی درمان­‌های خاص
• واکنش آلرژیک به مواردی نظیر گرد و غبار، آلاینده‌ها و مو و شوره پوست حیوانات
• وجود مشکل در ساختمان بینی مثل انحراف تیغه بینی

انواع سینوزیت

سینوزیت همواره با آبریزش بینی و افزایش ترشح مخاط همراه است. ولی انواع مختلفی دارد که به مدت درگیری با آن مرتبط است.

• سینوزیت حاد: تا چهار هفته طول می­‌کشد و بیشترین شیوع را دارد.
• سینوزیت تحت حاد: نشانه‌­های این نوع سینوزیت 4 تا 12 هفته ادامه دارد.
• سینوزیت مزمن: نشانه‌­ها به صورت پایدار برای بیش از 12 هفته یا به صورت بازگشتی ظاهر می­‌شود که ممکن است حتی به درمان تهاجمی و جراحی نیاز داشته باشد.

مدت زمان درمان و روش درمان به نوع سینوزیت بستگی دارد.

درمان

برای درمان سینوزیت حاد یا سینوزیت تحت حاد استفاده از محلول نمکی رقیق (ترجیحاً سرم نمکی) برای بهبود نشانه­‌های سینوزیت استفاده کرد. در بیشتر اوقات سینوزیت­ حاد نیاز به درمان ندارد و بدون درمان بهبود می‌یابد ولی چنانچه موارد زیر مشاهده شد حتماً به پزشک مراجعه گردد.

• نشانه­‌ها برای 7 روز یا بیشتر ادامه یابند.
• وجود تب بیشتر از 38.6 درجه
• سردرد شدید که با مسکن­‌های معمول خوب نشود.
• اختلالات بینایی یا ورم دور چشم
• تداوم نشانه‌ها پس از مصرف آنتی‌بیوتیک تجویزی پزشک

اگر سینوزیت منشاء باکتریایی داشته باشد ممکن است پزشک مصرف آنتی‌بیوتیک را تجویز کند. اگر نشانه‌­ها حتی پس از دوره کامل درمان ادامه یافت بیمار باید به پزشک مراجعه کند.

بیشتر موارد ابتلا در سینوزیت مزمن معمولاً باکتریایی نیستند بنابراین مصرف آنتی‌بیوتیک نشانه‌­های آن را برطرف نمی‌­کند. برخی اسپری‌های کورتیکواستروئید می‌توانند موارد عودکننده را بهبود بخشند ولی مصرف آنها حتماً به تجویز پزشک و نظارت پزشکی نیازمند است.

برای درمان سینوزیت آلرژیک استفاده از برخی داروهای تزریقی اسپری­‌های استنشاقی و اجتناب از عوامل حساسیت‌زا (نظیر گرده گل­‌ها، مو و شوره پوست حیوانات به ویژه حیوانات خانگی، مایت‌ها، کپک‌­ها یا قارچی میکروسکوپی) می­‌تواند احتمال بازگشت سینوزیت مزمن آلرژیک را کمتر کند.

نمونه‌ای از قارچ یا کپک میکروسکوپی در محیط اطراف ما که می‌توانند منشاء بروز آلرژی باشند.

عمل جراحی

مواردی نظیر اصلاح انحراف تیغه بینی یا رفع پولیپ (زائده) بینی ممکن است نیازمند عمل جراحی باشد. در مورد درمان سینوزیت­‌های مقاوم به درمان ممکن است عمل جراحی توصیه شود. ممکن است این درمان توسط اندوسکوپی نیز انجام شود. بعد از عمل جراحی نیز ممکن است درمان جهت پیشگیری از بازگشت سینوزیت تجویز گردد.

وجود انحراف در تیغه بینی و پولیپ می‌تواند احتمال بروز سینوزیت را افزایش دهد

عمل جراحی می‌بایستی آخرین راه حل برای درمان سینوزیت در کودکان در نظر گرفته شود و سایر روش­‌های درمانی در اولویت هستند.

پیشگیری

روش‌­ها و اقدامات زیر می­‌تواند احتمال بروز سینوزیت را کاهش دهد.

• پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا. شستن دست‌ها به خصوص قبل از صرف غذا اکیداً توصیه می‌شود.
• اجتناب از استعمال دخانیات یا مجاورت با دود دخانیات
• اجتناب از عوامل حساسیت‌زا
• استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده در منزل
• پاک و تمیز نگهداشتن منزل
• تهویه مناسب هوای خانه

کارهایی که می‌­توان در خانه انجام داد

برخی از کارها را می­‌توان در خانه برای کاهش شدت یا بازگشت سینوزیت انجام دارد. این کارها می­‌تواند درد را کاهش داده یا مسیر سینوس‌­ها را برای تخلیه مایع مخاطی باز نگه دارد.

• شستشوی بینی چند بار در روز با محلول سرم نمکی یا آب نمک رقیق
• کمپرس گرم (ملایم) روی سینوس­‌های درگیر در صورت می­ تواند تورم و احساس ناراحتی را کاهش دهد.
• استفاده از برخی داروهای مسکن ساده برای کاهش درد یا تب
• استنشاق بخار: تنفس هوای مرطوب و گرم باعث کاهش احتقان گردد. استفاده از چند برگ نعنا یا اکالیپتوس می‌­تواند به باز شدن سینوس‌­ها کمک کند.
• مصرف زیاد آب و اجتناب از فعالیت فیزیکی زیاد
• قرص­‌های ضد احتقان نیز می­‌توانند آماس در ناحیه سینوس‌­ها را کاهش داده و اجازه تخلیه سینوس را می‌دهد. مصرف دارو به مدت بیش از سه روز، بدون تجویز پزشک به هیچ وجه توصیه نمی­‌گردد.

شستن مسیر بینی با محلول آب نمک می‌تواند به بهبود نشانه‌های سینوزیت کمک کند.