قبل از پرداختن به اختلال ناشی از وقفه تنفسی انسدادی یا آپنه در خواب بهتر است به کلیاتی در مورد خواب و اهمیت آن برای بهره‌­گیری از یک زندگی سالم بپردازیم.

خواب چیست؟

همه ما در مورد ماهیت خواب با ابهام زیادی مواجه هستیم و می‌­دانیم که ارائه تعریفی دقیق برای این بخش اسرارآمیز از زندگی ما ساده نیست زیرا تغییراتی که در بدن و مغز اتفاق می­‌افتد به راحتی از بیرون قابل مشاهده نیستند. دانشمندان این حوزه دریافته‌اند که تغییرات در فرایند خواب به الگوهای مشخصی از امواج مغزی و سایر عملکردهای فیزیولوژیک بدن بستگی دارد. هرچند به نظر می­‌رسد فردی که در خواب است فعالیتی ندارد اما، برخی از عملکردهای مغز و بدن حتی از زمان بیداری نیز فعال­تر انجام می‌­پذیرند.

با توجه به اهمیتی که خواب برای سلامتی کلی، ایمنی و کیفیت زندگی ما دارد هر شرایطی که منجر به اثرات منفی بر خواب گردد را اختلال در خواب می­‌گویند. علائم و نشانه‌های اختلالات خواب متعدد می­‌باشند که شامل خواب­ آلودگی زیاد در طی روز، تنفس غیرعادی یا حرکات زیاد در خواب، بی‌نظمی در سیکل خواب و بیداری و مشکل در به خواب رفتن است.

اختلال در خواب

بسته به منشأ و عامل ایجاد اختلالات خواب، این اختلالات در دسته‌های مختلفی گروه‌بندی می‌گردند. از جمله این گروه‌ها می‌توان به بیخوابی، پرخوابی، وقفه تنفسی در خواب، اختلالات ساعت زیستی بدن (Circadian Rhythm)، کژخوابی یا خواب پریشان (Parasomnia)، و اختلالات حرکتی در خواب اشاره کرد.

وقفه تنفسی در خواب

یکی از مهمترین و شایع­ترین علل اختلال خواب، وقفه تنفسی در خواب است که باعث ایجاد مشکل در تنفس فرد در خواب می­‌گردد و خطری جدی برای سلامتی فرد محسوب می‌­شود و حتی در کودکان نیز مشاهده می­‌گردد. وقفه تنفسی در خواب شامل مواردی نظیر وقفه تنفسی انسدادی، وقفه تنفسی مرکزی (ناشی از عملکرد مغزی)، وقفه تنفسی در کودکان، وقفه تنفسی در نوزادان، ناله‌های شبانه و خروپف می­‌باشد. وقفه تنفسی در خواب به ندرت باعث مرگ می­‌شود و بیشتر از طریق افزایش ریسک ابتلا به فشار خون بالا، سکته مغزی، حمله قلبی، بی‌­نظمی در ضربان قلب، دیابت نوع 2، چاقی و تشنج حیات بیمار را تهدید می‌­کند.

وقفه تنفسی مرکزی ناشی از عدم ارسال سیگنال‌­های مناسب از مغز به ماهیچه­‌ها برای شروع تنفس می‌­باشد که بیشتر به دنبال حمله قلبی یا اختلالات عصبی رخ می­‌دهد.

تنفس عادی

وقفه تنفسی انسدادی

وقفه تنفسی انسدادی وقتی رخ می‌­دهد که راه­‌های هوایی فوقانی دستگاه تنفس فرد تنگ یا بسته شود.

انسداد محدود راه تنفسی فوقانی که منجر به خروپف می‌گردد

انسداد کامل راه هوایی که منجر به وقفه تنفس می‌گردد

احتمال وقوع وقفه تنفسی انسدادی با عوامل زیر افزایش می‌­یابد.

• اضافه وزن یا چاقی
• جنسیت (وقفه تنفسی انسدادی در خواب در مردان شیوع بیشتری دارد و زنان بعد از یائسگی بیشتر در معرض ابتلا هستند)
• افزایش سن
• زمینه خانوادگی
• راه‌­های هوایی کوچک یا زائده‌های فیزیکی غیرعادی در بینی، گلو و سایر قسمت‌­های راه‌­های هوایی فوقانی
• لوزه‌های بزرگ به خصوص در کودکان
• استعمال سیگار و سایر انواع دخانیات
• مصرف مشروبات الکلی
• برخی شرایط جسمانی نظیر دیابت، سکته مغزی یا نارسائی‌های قلبی     

علائم

اگر برخی از این علائم یا مشکلات در شما وجود داشته باشد، احتمالاً دچار وقفه تنفسی انسدادی هستید.

• خروپف بلند
• شکایت هم اتاقی شما از صدای بلند خروپف شما
• بیدار شدن از صدای خروپف بلند خودتان یا با تنگی نفس
• خواب‌آلودگی در طول روز
• خستگی مزمن یا احساس بی‌حالی
• سردردهایی که منجر به بیدار شدن فرد از خواب شده یا به هنگام برخاستن از خواب رخ می‌­دهند
• بی‌قراری در خواب
• بیدار شدن مکرر در خواب برای ادرار کردن
• تحریک‌پذیری زیاد (زود عصبی شدن)
• احساس سردی و گرمی در خواب

درمان

برخی از اقداماتی که می‌­تواند از شدت وقفه تنفسی انسدادی بکاهد عبارتند از:

• تغییر وضعیت خواب و اجتناب از خوابیدن به پشت
• کاهش وزن در صورت وجود اضافه وزن
• اجتناب از مصرف الکل
• استفاده از برخی اسپری‌های بینی برای کاهش یا بهبود احتقان در راه‌­های هوایی فوقانی
• وقفه استعمال دخانیات اعم از سیگار، قلیان و ...

با توجه به اینکه در وقفه تنفسی انسدادی، تنفس فرد به صورت مکرر قطع یا با محدودیت مواجه می‌­شود یکی از راه‌­های درمان استفاده از فشار هوای مثبت برای باز نگهداشتن راه­‌های هوایی فوقانی می­‌باشد. برای این منظور از دستگاهی به نام  (CPAP: Continuous Positive Airway Pressure) استفاده می‌­شود. با پوشیدن ماسک بر روی صورت، هوا با فشاری بیشتر از فشار معمول از طریق بینی یا بینی و دهان به گلو جریان می­‌یابد. این فشار افزوده کمک می‌­کند تا مسیر هوایی بسته نشود. همان‌گونه که استفاده از عینک وضعیت بینایی چشم را اصلاح نمی­‌کند بلکه ما را قادر می‌­سازد تا بهتر ببینیم، استفاده از CPAP نیز همین گونه عمل می­‌کند. شرایط ما تغییر نمی‌­کند بلکه وضعیت انسداد تنفسی در خواب کنترل می­‌گردد.

استفاده از CPAP برای درمان اختلال تنفسی در خواب