مقدمه

کیسه‌های هوایی (Alveoli) سالم در ریه

سندرم زجر (دیسترس) تنفسی حاد (Acute Respiratory Distress Syndrome: ARDS) زمانی به وجود می‌آید که مایعات در کیسه‌های هوایی ریز و انعطاف‌پذیر (آلوئول) در ریه‌ها جمع می‌شوند. مایع مزبور مانع از پر شدن ریه‌ها با میزان کافی هوا می‌گردد و باعث می‌شود تا دیگر هوای کافی وارد ریه‌ها نشده و در نتیجه اکسیژن کمتری وارد خون می‌شود. عارضه سندرم زجر حاد تنفسی باعث می‌شود تا اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد مناسب به اعضای بدن نرسیده و از بخشی از اکسیژن محروم شوند.

در ARDS مایعات در کیسه‌های هوایی جمع می‌شوند.

خطر مرگ فرد مبتلا به این بیماری با افزایش سن و همزمان شدت گرفتن بیماری بیشتر خواهد شد. ریسک مرگ در اثر این بیماری بین 35 تا 50 درصد می‌باشد. خطر مرگ در سنین بالا و با شدت بیماری افزایش پیدا می‌کند. از بین افرادی که پس از ابتلا به بیماری سندرم زجر تنفسی حاد نجات می‌یابد، بعضی از آنها به طور کامل بهبود یافته حال آنکه دیگران دچار آسیب‌دیدگی دائمی ریه‌ها می‌شوند و در طول سال‌های باقی مانده از زندگی خود باید صدمات ناشی از این بیماری را تحمل کنند.سندرم زجر تنفسی حاد بیشتر در افرادی اتفاق می‌افتد که قبلاً دچار بیماری‌های جدی و یا دچار آسیب‌دیدگی جدی شده‌اند. تنگی نفس شدید از علائم اصلی سندرم زجر تنفسی حاد بوده و معمولاً طی چند ساعت تا چند روز بعد از آسیب‌دیدگی یا عفونت آغاز می‌شود. همچنین محققان، سندرم زجر تنفسی حاد را از عوارض ابتلا به کرونا ویروس اعلام کرده‌اند.

علل سندرم زجر تنفسی حاد

سندرم زجر تنفسی حاد هنگامی رخ می‌دهد که مایعات از رگ‌های خونی بسیار کوچک موجود در ریه‌ها نشت کرده و وارد کیسه‌های هوایی ریزی که خون از آنجا اکسیژن خود را دریافت می‌کند و دی‌اکسید کربن را پس می‌دهد، می‌شود. به طور معمول یک غشای محافظ این مایع را در داخل رگ‌ها نگه می‌دارد. علاوه بر مورد گفته شده، آسیب‌دیدگی ناشی از بیماری نیز می‌تواند باعث آسیب به این غشا و نشت مایع سندرم زجر تنفسی حاد شود.

شایع‌ترین علل اصلی بروز سندرم زجر تنفسی حاد، عبارتند از:

• سپسیس (عفونت). شایع‌ترین علت ARDS سپسیس است که یک عفونت جدی و گسترده در جریان خون می‌باشد.
• استنشاق مواد مضر. تنفس غلظت بالای دود یا دودهای شیمیایی می‌تواند منجر به ARDS شود، همانطور که استنشاق استفراغ می‌تواند منجر به ARDS شود.
• پنومونی شدید. موارد شدید پنومونی معمولاً هر پنج لوب (بخش) ریه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پنومونی بیمارستانی در بین بیماران مبتلا به ARDS شایع است.
• آسیب‌های عمده به سر، قفسه سینه یا سایر نقاط. تصادفات، مانند سقوط یا تصادف اتومبیل، می‌تواند مستقیماً به ریه‌ها یا بخشی از مغز که تنفس را کنترل می‌کند آسیب برساند.
• انتقال خون
• سوختگی‌های وسیع
• آسپیراسیون محتویات معده (فرو رفتن محتویات معده در ریه‌ها)
• بیماری کروناویروس 2019 (COVID-19). افرادی که COVID-19 شدید دارند ممکن است به ARDS مبتلا شوند.
• دلایل دیگر. مثل پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)

عوامل خطر سندرم زجر تنفسی حاد

بیشتر افرادی که به سندرم زجر تنفسی حاد مبتلا می‌شوند، معمولاً به خاطر بیماری‌های دیگر خود یا شرایط حاد قبلی خود در بیمارستان بستری هستند. خصوصاً اگر فرد به عفونت‌های گسترده خونی (سپسیس) مبتلا باشد، احتمال ابتلا به این سندرم افزایش خواهد یافت. افرادی که سابقه مصرف الکل دارند نیز بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سندرم زجر تنفسی حاد قرار دارند. علاوه بر این احتمال مرگ این افراد بعد از ابتلا به سندرم زجر تنفسی حاد بسیار بیشتر از دیگران خواهد بود.

علائم سندرم زجر تنفسی حاد

علائم و نشانه‌های ARDS بسته به علت و شدت آن و همچنین وجود بیماری زمینه‌ای قلبی یا ریوی می‌تواند از نظر شدت متفاوت باشد. این علائم عبارتند از:

• تنگی نفس شدید
• تنفس سخت و غیرعادی سریع
• فشار خون پایین
• گیجی و خستگی مفرط
• نفس کشیدن بسیار سریعتر از حد معمول
• نوک انگشتان و لب‌ها کمی آبی به نظر می‌رسند

افراد ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند که بستگی به علت ARDS آنها دارد. به عنوان مثال، عفونت ریه می‌تواند باعث تب و سرفه شود.

عوارض سندرم زجر تنفسی حاد

رادیوگرافی قفسه سینه فرد مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد  در مقایسه با فرد سالم در تصویر زیر مشاهده می‌گردد. 

تفاوت ریه فرد سالم و فرد مبتلا به ARDS در عکس رادیولوژی قابل مشاهده است.

اگر فردی مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد باشد، ممکن است در بیمارستان دچار مشکلات و بیماری‌های دیگری نیز بشود. شایع‌ترین مشکلات همراه با این سندرم شامل موارد زیر می‌شود:

ایجاد لخته در خون

خوابیدن در بستر به مدت طولانی بیمارستان در حالی که بیمار به دستگاه ونتیلاتور متصل است می‌تواند خطر ایجاد لخته خون، به ویژه در رگ‌های عمیق پاها را افزایش دهد. اگر لخته‌ای در پای بیمار ایجاد شود، بخشی از این لخته‌ها ممکن است به داخل ریه‌ها وارد شده و باعث بروز امبولی ریوی شوند.

ایجاد لخته خون (Blood Clot) در رگ

روی هم خوابیدن ریه‌ها (Collapsed Lung) و یا وجود هوا در اطراف ریه‌ها

در بیشتر موارد ابتلا به این سندرم از دستگاه تنفسی به نام ونتیلاتور برای افزایش اکسیژن در بدن و بیرون کشیدن مایعات از ریه‌ها استفاده می‌شود. با این حال، فشار و حجم هوای ناشی از دستگاه تهویه می‌تواند باعث شود تا گاز با فشار از داخل سوراخ کوچکی در قسمتی بیرونی شش عبور کرده و باعث روی هم خوابیدن ریه‌ها شود.

روی هم خوابیدن یا فرو ریختن ریه (Collapsed Lung)

عفونت‌ها 

از آنجایی که از دستگاه ونتیلاتور استفاده می‌کنید، احتمال ورود میکروب‌ها و بروز عفونت بیشتر در ریه‌ها با وصل شدن مستقیم این دستگاه به شما افزایش خواهد یافت.

جای زخم (فیبروز ریوی: Pulmonary fibrosis)

ایجاد زخم و ضخیم شدن بافت بین کیسه‌های هوا می‌تواند طی چند هفته از شروع سندرم زجر تنفسی حاد رخ دهد. زخم‌ها و ضخیم شدن آنها باعث می‌شود تا ریه‌ها سفت‌تر شده و انتقال اکسیژن از کیسه‌های هوا به داخل جریان خون دشوارتر از گذشته شود.

فیبروز ریوی (Pulmonary fibrosis)

خوشبختانه به کمک درمان‌های جدید، افراد بیشتری بعد از ابتلا به این سندرم بهبود یافته و جان سالم به در می‌برند. اما بسیاری از بازماندگان این بیماری بازهم با عوارض جانبی دست و پنجه نرم می‌کنند. این عوارض جانبی همیشگی شامل موارد زیر می‌شود:

مشکلات تنفسی

بسیاری از افراد مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد طی چند ماه تا دو سال بیشتر عملکرد ریه‌شان را باز می‌یابند می‌شود، اما ممکن است بقیه افراد تا آخر عمر مشکلات تنفسی داشته باشند. حتی افرادی که در ظاهر خوب نفس می‌کشند معمولاً تنگی نفس و خستگی دارند و ممکن است برای چند ماه به اکسیژن اضافی در خانه نیاز داشته باشند.

افسردگی

بیشتر کسانی که قبلاً دچار این بیماری بوده‌اند به صورت دوره‌ای دچار افسردگی می‌شوند که خوشبختانه این مورد در صورت رسیدگی قابل درمان خواهد بود.

مشکلات حافظه و تفکر

استفاده از آرامبخش‌ها و سطح پایین اکسیژن در خون می‌تواند به از دست دادن حافظه و مشکلات شناختی پس از سندرم زجر تنفسی حاد شود. در بعضی موارد، ممکن است با گذشت زمان اثرات آن کاهش یابد، اما در موارد دیگر، آسیب دائمی است.

خستگی و ضعف عضلات

• بستری شدن در بیمارستان و ونتیلاتور باعث ضعف عضلات شما خواهد شد.
• همچنین ممکن است بعد از معالجه در بیشتر ساعات روز احساس خستگی کنید.

تشخیص سندرم زجر تنفسی حاد

هیچ آزمایش خاصی برای شناسایی سندرم زجر تنفسی حاد وجود ندارد. این تشخیص براساس معاینه فیزیکی، اشعه ایکس قفسه سینه و کنترل سطح اکسیژن است. همچنین رد احتمال ابتلا به سایر بیماری‌ها و مشکلات به عنوان مثال، برخی مشکلات قلبی، که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، مهم است.

 تصویربرداری

• تصویربرداری اشعه ایکس. عکس گرفتن از قفسه سینه که در آن ریه‌ها مشخص باشند، می‌تواند به بررسی میزان مایع موجود در ریه‌ها و تشخیص احتمال بزرگ شدن قلب کمک کند.
• تصویربرداری سی‌تی‌اسکن. سی‌تی‌اسکن می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد ساختار قلب و ریه‌ها را در اختیار پزشک معالج قرار دهد.

بررسی آزمایشگاهی

آزمایش خون می‌تواند به تشخیص سطح اکسیژن خون فرد کمک کند. علاوه بر این می‌تواند آزمایش‌های دیگری برای بررسی وضعیت عفونت یا کم‌خونی مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که پزشک به ابتلای شما به عفونت ریه مشکوک باشد، ممکن است ترشحات موجود در مجاری تنفسی شما را برای تعیین علت این عفونت مورد آزمایش قرار دهد.

 آزمایش‌های قلبی

از آن جا که علائم و نشانه‌های سندرم زجر تنفسی حاد شبیه برخی از مشکلات قلبی خاص است، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق از الکتروکاردیوگرام استفاده می‌شود.

درمان سندرم زجر تنفسی حاد

هدف اول از درمان سندرم زجر تنفسی حاد، بهبود سطح اکسیژن خون فرد خواهد بود. زیرا بدون اکسیژن اعضای بدن فرد دیگر به درستی عمل نخواهد کرد.

اکسیژن

برای دریافت اکسیژن بیشتر در داخل خون، پزشک احتمالاً از راه حل‌های درمانی زیر استفاده خواهد کرد:

اکسیژن اضافی

برای کاهش علائم پزشک ممکن است از ماسک اکسیژن برای اکسیژن‌رسانی بیشتر به فرد استفاده کند.

تهویه مکانیکی

• بیشتر افراد مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد برای تنفس نیاز به دستگاه خواهند داشت.
• ونتیلاتور مکانیکی از جمله دستگاه‌هایی است که اکسیژن را به سمت ریه‌ها ارسال کرده و مقداری از مایعات را از کیسه‌های هوا بیرون می‌کشد.

بیمار در زیر دستگاه ونتیلاتور

مایعات

مدیریت مایعات جمع شده در داخل ریه‌ها اهمیت بسیار زیادی داشته و بسیار حیاتی است.

داروها

افراد مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد معمولاً با اهداف زیر دارو مصرف می‌کنند:

• آرام بخش
• تسکین درد و ناراحتی‌ها
• پیشگیری و درمان عفونت‌ها
• به حداقل رساندن رفلاکس معده
• جلوگیری از لخته شدن خون در پاها و ریه‌ها

سبک زندگی و مراقبت در منزل

در صورتی که در دوره ریکاوری بعد از سندرم زجر تنفسی حاد قرار دارید، پیشنهاد می‌کنیم تا برای محافظت از ریه‌های خود اقدامات زیر را انجام دهید:

ترک سیگار، اگر سیگار می‌کشید، سعی کنید سیگار را کنار گذاشته و در معرض دود سیگار دیگران قرار نگیرید.

واکسن بزنید. تزریق سالیانه واکسن آنفولانزا همراه با واکسن سینه پهلو که هر 5 سال یک بار زده می‌شود، احتمال عفونت ریه‌ها را به حداقل ممکن خواهد رساند.

بهبودی بعد از ابتلا به سندرم زجر تنفسی حاد نیاز به زمان طولانی داشته و در نتیجه در طول این مدت به حمایت اطرافیان و دوستان خود نیاز خواهید داشت. البته دوره بازیابی برای همه افراد یکسان نبوده و در نتیجه چالش‌های پیش روی هر کدام ممکن است با دیگری متفاوت باشد.

برای کنار آمدن با مشکلات پیش رو بهتر است از نکات زیر بهره بگیرید:

• درخواست کمک. به خصوص بعد از مرخص شدن از بیمارستان از دیگران بخواهید تا زمان بهبودی شما در انجام کارهای روزانه شما به شما کمک کنند.
• توانبخشی ریه. بهتر است در مراکز پزشکی دارای برنامه برای توانبخشی ریه شرکت کنید. این برنامه شامل تمرینات ورزشی، آموزش و مشاوره است تا بتوانید به فعالیت‌های عادی خود برگشته و وزن ایده‌آل داشته باشید.
• پیوستن به گروه های پشتیبانی. بهتر است در گروه‌های تشکیل شده از افراد مبتلا به این بیماری شرکت کرده و در مورد چالش‌ها و نگرانی‌های خود با دیگران صحبت کنید.
• مشاوره. بهتر است از کمک مشاور روانشناس یا متخصص روانپزشکی برای درمان افسردگی و ناامیدی خود بهره بگیرید. افسردگی یکی از عوارض جانبی شایع در نتیجه این بیماری است.

منبع

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ards/symptoms-causes/syc-20355576

https://www.uptodate.com/contents/acute-respiratory-distress-syndrome-supportive-care-and-oxygenation-in-adults?source=related_link

https://facty.com/ailments/respiratory/facts-about-acute-respiratory-distress-syndrome/8