انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و ریوی

موضوعات

بیماریهای ریوی

انواع بیماری‌های دستگاه تنفسی و ریوی

بیماری‌های ریوی از جمله شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان هستند. صد‌ها میلیون نفر در دنیا به بیماری‎‌های ریوی مبتلا هستند. سیگار، عفونت‌ها و ژن‌ها باعث بیشتر بیماری‌های ریوی می‌شوند.

ساختار دستگاه تنفس در انسان

در باره دستگاه تنفس و عملکرد آن بیشتر بدانیم.

ریه‌ها بخشی از یک سیستم پیچیده هستند که هزاران بار در روز منبسط و منقبض می‌شوند تا اکسیژن را وارد جریان خون کرده و دی‌اکسیدکربن را از آن خارج کرده و به بیرون بفرستند. بیماری ریوی زمانی رخ می‌دهد که مشکلاتی در هر بخشی از این سیستم وجود داشته باشد. این بیماری‌ها به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

بیماری‌های ریوی مؤثر بر مجاری هوایی
بیماری‌های ریوی مؤثر بر کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها)
بیماری‌های ریوی مؤثر بر بافت بینابینی
بیماری‌های ریوی مؤثر بر رگ‌های خونی
بیماری‌های ریوی مؤثر بر پرده جنب
بیماری‌های ریوی که بر دیواره قفسه سینه تأثیر می‌گذارد

بیماری‌های ریوی مؤثر بر راه‌های هوایی

نای به لوله‌هایی به نام نایژه (برونش) منشعب می‌شود که به نوبه خود به لوله‌های کوچکتری در سراسر ریه شما منتهی می‌شوند. بیماری‌هایی که می‌توانند این راه‌های هوایی را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:

آسم. راه‌های هوایی شما دائما ملتهب هستند و ممکن است دچار انقباض گردند و باعث خس‌خس سینه و تنگی نفس شوند. آلرژی‌ها، عفونت‌ها یا آلودگی می‌توانند علائم آسم را تحریک کنند.
بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD :Chronic obstructive pulmonary disease). با این وضعیت ریه، بیمار نمی‌تواند به روشی که معمولاً بازدم می‌کند، بازدم کند، که باعث مشکلات تنفسی می‌شود. این بیماری شامل دو بخش اصلی برونشیت/برونکیولیت مزمن و آمفیزم است.

بیماری انسدادی مزمن ریوی شامل دو بخش اصلی: برونشیت مزمن (سمت راست) و آمفیزم (سمت چپ) است

برونشیت مزمن (Chronic bronchitis). این شکل از COPD باعث سرفه مرطوب طولانی مدت می‌شود. برونشیت مزمن، التهاب پایدار نایژک‌ها (مجاری کوچک هوا در ریه) است که منجر به سرفه و ایجاد خلط می‌شود.

برونشیت مزمن باعث التهاب نایژه‌ها می‌شود

آمفیزم (Emphysema). شکل دیگری از COPD که باعث آسیب ریه می‌شود به نحوی که هوا در ریه‌های به دام بیفتد. مشکل در بازدم هوا از ویژگی‌های بارز آن است. آمفیزم منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیوارهٔ کیسه‌های هوایی ریه (آلوئول‌ها) می‌شود. از پیوستن چند کیسهٔ هوایی یک حفرهٔ بزرگ به وجود می‌آید که موجب کاهش سطح تنفسی و اِشکال در جذب اکسیژن می‌شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که پیوندهای شکننده بین آلوئول‌ها آسیب ببینند. آمفیزم همچنین جریان هوا را محدود می‌کند و بر راه‌های هوایی نیز تأثیر می‌گذارد.
برونشیت حاد (Acute bronchitis). این عفونت ناگهانی مجاری هوایی شما معمولاً توسط یک ویروس ایجاد می‌شود.
فیبروز سیستیک (Cystic fibrosis). ترشح موکوس ضخیم و چسبناک در ریه‌ها باعث تنگ‌شدن راه‌های هوایی و زمینه‌ساز عفونت‌های مکرر ریه می‌شود. با این وضعیت، فرد بیمار در پاکسازی مخاط از نایژه‌ها مشکل دارد.

در بیماری فیبروز کیستیک باعث تجمع مخاط در مسیر هوایی شده و در نتیجه جریان هوا کم می‌شود

بیماری‌های ریوی مؤثر بر کیسه‌های هوایی (آلوئول)

راه‌های هوایی به لوله‌های کوچکتر (نایژک یا برونشیول) منشعب می‌شوند که به دسته‌هایی از کیسه‌های هوایی به نام آلوئول ختم می‌شوند. این کیسه‌های هوا بیشتر بافت ریه را تشکیل می‌دهند. بیماری‌های ریوی که آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارتند از:

پنومونی. عفونت آلوئول، معمولاً توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها، از جمله ویروس کرونا که باعث COVID-19 می‌شود ایجاد می‌گردد.
سل. که در صورت عدم درمان می‌تواند به تدریج بدتر ‌شده و توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود.
امفیزم (Emphysema). منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیوارهٔ کیسه‌های هوایی ریه (آلوئول‌ها) می‌شود. از پیوستن چند کیسهٔ هوایی یک حفرهٔ بزرگ به وجود می‌آید که موجب کاهش سطح تنفسی و اِشکال در جذب اکسیژن می‌شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که پیوندهای شکننده بین آلوئول‌ها آسیب ببینند. آمفیزم همچنین جریان هوا را محدود می‌کند و بر راه‌های هوایی نیز تأثیر می‌گذارد. سیگار کشیدن علت معمول است.
ادم ریوی. مایع از رگ‌های خونی کوچک ریه به داخل کیسه‌های هوایی و ناحیه اطراف آنها نشت می‌کند. یک شکل آن به دلیل نارسایی قلبی و فشار برگشتی در رگ‌های خونی ریه شما ایجاد می‌شود. در شکل دیگری، آسیب به ریه باعث نشت مایع می‌شود.
سرطان ریه. اشکال مختلفی دارد و ممکن است در هر قسمتی از ریه شروع شود. اغلب در قسمت اصلی ریه، داخل یا نزدیک کیسه‌های هوایی اتفاق می‌افتد.
سندرم زجر تنفسی حاد (Acute Respiratory Distress Syndrome: ARDS). این یک آسیب شدید و ناگهانی به ریه‌ها در اثر یک بیماری جدی است. COVID-19 یک نمونه از این بیماری‌هاست. بسیاری از افرادی که به ARDS مبتلا هستند، برای تنفس به دستگاهی به نام ونتیلاتور (تهویه مکانیکی) جهت بهبودی ریه‌هایشان نیاز دارند.

در سندرم دیسترس تنفسی حاد تجمع مایع در کیسه‌های هوایی مانع تبادل گازی مؤثر با خون می‌گردد

پنوموکونیوزیز (Pneumoconiosis). این دسته از شرایط ناشی از استنشاق چیزی است که به ریه‌های آسیب می‌رساند. به عنوان مثال می‌توان به بیماری ریه سیاه ناشی از گرد و غبار زغال سنگ و آزبستوز ناشی از گرد و غبار آزبست اشاره کرد.

این نوع بیماری ریوی ناشی از استنشاق موادی است که به ریه‌ آسیب می‌رساند

این نوع بیماری ریوی ناشی از استنشاق موادی است که به ریه‌ها آسیب می‌رساند

بیماری‌های ریوی مؤثر بر بافت بینابینی (Interstitium)

بافت بینابینی لایه نازک و ظریفی بین آلوئول‌ها است. رگ‌های خونی ریز از میان این بافت عبور می‌کنند و اجازه تبادل گازی بین آلوئول‌ها و خون را می‌دهند. بیماری‌های ریوی مختلفی بر روی بافت بینابینی تأثیر می‌گذارد:

بیماری بینابینی ریه ( ILD:Interstitial Lung Disease). گروه وسیعی از بیماری‌های ریوی است که شامل سارکوئیدوز، فیبروز ریوی ایدیوپاتیک و بیماری‌های خودایمنی (Autoimmune Disease به این معنی است که سیستم دفاعی بدن به بافت‌های خود بدن حمله می‌کند) است.
ادم ریوی. ادم ریه نیز می‌تواند بر بافت بینابینی شما تأثیر بگذارد.

بیماری‌های ریوی که بر پرده جنب (Pleura) تأثیر می‌گذارد

پرده جنب پوشش نازکی است که ریه را احاطه کرده و داخل دیواره قفسه سینه را می‌پوشاند. یک لایه نازک مایع به پرده جنب روی سطح ریه اجازه می‌دهد با هر نفس در امتداد دیواره قفسه سینه بلغزد.

پرده جنب پوشش نازکی است که ریه را احاطه کرده و داخل دیواره قفسه سینه را می‌پوشاند

بیماری‌های پرده جنب عبارتند از:

افیوژن پلورال (Pleural effusion). پلورال افیوژن یا تراوش جنبی به تجمع بیش ‌از حد مایع در فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه گفته می‌شود. ذات‌الریه یا نارسایی قلبی معمولاً باعث این بیماری می‌شود. پلورال افیوژن وسیع می‌تواند تنفس را سخت کند و ممکن است نیاز به تخلیه مایع داشته باشد.

در بیماری ریوی پلورال افیوژن مایع در فضای بین جنب و ریه جمع می‌شود و تنفس را سخت می‌کند

پنوموتوراکس (Pneumothorax). هوا ممکن است وارد فضای بین دیواره قفسه سینه و ریه شود و ریه را فرو بپاشد.

در پنوموتوراکس ریه در خود فرو می‌ریزد و حجم آن کاهش می‌یابد

مزوتلیوما (Mesothelioma). این یک شکل نادر از سرطان است که روی پرده جنب ایجاد می‌شود. مزوتلیوما چندین سال پس از تماس با آزبست رخ می‌دهد.

مزوتلیما نوعی سرطان است که بر روی پرده جنب شکل می‌گیرد

بیماری‌های ریوی که بر دیواره قفسه سینه تأثیر می‌گذارد

دیواره سینه نیز نقش مهمی در تنفس دارد. ماهیچه‌ها دنده‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند و به باز شدن سینه کمک می‌کنند. دیافراگم با هر نفس پایین می‌آید و همچنین باعث انبساط قفسه سینه می‌شود. بیماری‌هایی که دیواره سینه را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارتند از:

سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی. وزن اضافی روی قفسه سینه و شکم باعث می‌شود که انبساط سینه به سختی انجام شود. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات جدی تنفسی شود.
اختلالات عصبی عضلانی. زمانی که اعصابی که ماهیچه‌های تنفسی را کنترل می‌کنند، به درستی کار نمی‌کنند، ممکن است مشکل تنفسی ایجاد شود.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (Amyotrophic Lateral Sclerosis) این بیماری منجر به از دست رفتن تدریجی عملکرد عضلات به ویژه عضلات مخطط می‌گردد و با تضعیف ماهیچه‌ها به تدریج فرد به فلج عمومی مبتلا می‌شود و میاستنی گراویس (Myasthenia Gravis) نمونه‌هایی از بیماری‌های عصبی عضلانی ریه هستند. بیماری میاستنی گراویس یک بیماری خود ایمنی مزمن عصبی عضلانی می‌باشد.