برونشکتازی وضعیتی است که در آن آسیب باعث می‌شود راه‌های هوایی ریه‌ها گشاد یا کیسه‌هایی در مسیر آنها ایجاد شود. این بیماری پاکسازی مخاط از ریه‌ها را سخت می‌کند و می‌تواند باعث عفونت‌های ریوی مکرر شود. سرفه زیاد همراه با چرک و خلط، علامت اصلی برونشکتازی است. برونشکتازی قابل درمان نیست، اما با درمان قابل کنترل است.
برونشکتازی یک بیماری ریوی است که در آن راه‌های هوایی (لوله‌هایی که به داخل ریه‌ها می‌روند) آسیب دیده و بزرگ می‌شوند. راه‌های هوایی آسیب دیده نمی‌توانند مخاط را آنطور که باید پاک کنند. سپس باکتری‌ها در مخاط رشد می‌کنند و باعث التهاب و آسیب بیشتر به ریه‌ها می‌شوند. این باعث می‌شود تا زمانی که بدن شما سعی می‌کند مخاط عفونی را از بین ببرد، به شدت سرفه کنید.
| با دستگاه تنفسی بیشتر آشنا شویم. |
برونشکتازی و برونشیت علائم مشابهی دارند، از جمله مخاط در ریه‌ها و سرفه. اما برونشکتازی باعث گشاد شدن دائمی راه‌های هوایی می‌شود و برونشیت یک عفونت موقتی است که آسیب پایداری ایجاد نمی‌کند.
برونشکتازی را بر اساس نوع آسیب راه‌های هوایی – استوانه‌ای (یا لوله‌ای)، واریسی و سیستیک، دسته‌بندی می‌کنند. برونشکتازی استوانه‌ای شایع‌ترین و کم خطرترین شکل برونشکتازی است. برونشکتازی سیستیک شدیدترین شکل است.
برونشکتازی (A)، برونشکتازی واریسی. (B)، برونشکتازی استوانه‌ای. (C)، برونشکتازی سیستیک. همچنین ترشحات بیش از حد برونش (D) و آتلکتازی (E) نشان داده شده است که هر دو تغییرات آناتومیک رایج ریه‌ها در این بیماری هستند
همچنین برونشکتازی را به عنوان کانونی (در یک ناحیه) یا منتشر (در بسیاری از مناطق در سراسر ریه) طبقه‌بندی می‌کنند. برونشکتازی کششی زمانی اتفاق می‌افتد که جای زخم در ریه‌ها راه‌های هوایی را از شکل اصلی آن خارج می‌کند.
اگر با یک بیماری زمینه‌ای که بر ریه‌ها یا سیستم ایمنی شما تأثیر می‌گذارد درگیر هستید، در معرض خطر ابتلا به برونشکتازی می‌باشید. بدون یک بیماری زمینه‌ای، خطر ابتلا به آن با افزایش سن افزایش می‌یابد.
حدود 350000 تا 500000 نفر در ایالات متحده برونشکتازی دارند. یک نفر از 150 نفری است که 75 سال و بالاتر دارند مبتلا به برونشکتازی هستند. تعداد واقعی ممکن است بیشتر باشد زیرا ممکن است برونشکتازی بدون هیچ علامتی باشد.
لوله‌ها (راه‌های هوایی یا برونش‌ها) که به ریه‌های شما می‌روند، دارای مکانیزم‌های دفاعی برای محافظت از شما در برابر بیماری هستند. هر چند گاهی اوقات آزاردهنده است، ترشح مخاط یکی از این مکانیزم‌های دفاعی است. هنگامی که مخاط نمی‌تواند با سرفه بیرون بیاید، باعث آسیب دائمی به راه‌های هوایی می‌شود.
هنگامی که هوا را وارد می‌کنید، هر ذره زیان‌آور در مخاط مجاری تنفسی به دام می‌افتد. سپس، میلیون‌ها ساختار ریز مو مانند (سیلیا) با یک حرکت هماهنگ برای خارج کردن مخاط از ریه‌ها اقدام می‌کنند، مانند امواجی که زباله‌ها را از سطح دریا به ساحل می‌آورند. به این کار پاکسازی مخاطی-مژه‌ای گفته می‌شود. سپس مخاط را با سرفه بیرون می‌آورید یا آن را می‌بلعید، جایی که ذرات به دام افتاده توسط اسید معده شما از بین می‌روند.
هنگامی که هر بخشی از این سیستم کار نمی‌کند - اگر مژک‌ها آسیب دیده باشد یا راه‌های هوایی دارای پاکت‌هایی باشند که مخاط را به دام می اندازند – مخاط در ریه‌ها تجمع می‌یابد. اکنون مخاط که دارای باکتری‌هایی است که در آن به دام افتاده‌اند و می‌توانند تکثیر شوند می‌تواند باعث عفونت شود. آسیب ناشی از عفونت‌ها می‌تواند برونشکتازی را بدتر کند.
بسته به میزان آسیبی که برونشکتازی در ریه‌ها ایجاد می‌کند می‌تواند خفیف یا شدید باشد. برخی از مردم این بیماری را دارند ولی حتی از آن آگاه نیستند. برخی دیگر برای مدت طولانی به آن مبتلا بوده‌اند و عفونت‌های مکرر به شدت به ریه‌های آنها آسیب رسانده است. اکثر افراد مبتلا به برونشکتازی با مدیریت علائم خود با توصیه پزشک و دارو، طول عمر طبیعی خود را دارند.
علائم برونشکتازی عبارتند از:
ممکن است مدت زمان طولانی داشته باشید ولی علائم شما آنقدر بد نباشد و سپس تشدید شود و علائم شما بدتر شود. علائم تشدید عبارتند از:
برونشکتازی در اثر دو مرحله آسیب راه هوایی ایجاد می‌شود. در مرحله اول، آسیب اولیه ناشی از عفونت، اختلال التهابی یا شرایط دیگری است که ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علت اولیه برونشکتازی در 40٪ از موارد ابتلا مجهول است.
اولین تحریک، باعث افزایش التهاب و عفونت‌های مکرر می‌شود که باعث آسیب بیشتر به ریه‌ها می‌شود. این حالت مرحله دوم یا «چرخه معیوب» را آغاز می‌کند.
چرخه معیوب برونشکتازی
برخی از علل خاص آسیب اولیه که چرخه برونشکتازی را شروع می‌کند عبارتند از:
تحقیقات نشان می‌دهد که بیماری کرونا یک علت شایع برونشکتازی نیست. اما اگر سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) همراه با کووید-19 باشد، ممکن است به برونشکتازی کاذب مبتلا شده باشید. برونشکتازی کاذب شبیه برونشکتازی به نظر می‌رسد، اما به جای ایجاد چرخه عفونت‌های مکرر و آسیب ریه، با گذشت زمان برطرف می‌شود.
شایع‌ترین علت برونشکتازی به محل زندگی شما بستگی دارد. در ایالات متحده و سایر کشورهای غربی، شایع‌ترین علت برونشکتازی، فیبروز سیستیک است. اما علت شایع آن در سراسر جهان، بیماری سل است. در بسیاری از موارد، علت برونشکتازی را نمی‌توان تعیین کرد.
پزشک با معاینه شما و پرسیدن سابقه سلامتی شما احتمال اولیه برونشکتازی را بررسی می‌کند. گوش دادن به ریه‌ها و بررسی عملکرد ریه جزیی از این مرحله است. اگر فکر کنند که برونشکتازی یا بیماری ریوی دیگری دارید، تصویربرداری را برای بررسی ساختار ریه‌های شما تجویز می‌کند.
پزشک ممکن است تعدادی آزمایش را برای تشخیص برونشکتازی یا رد سایر شرایط انجام دهد، از جمله:
برونشکتازی را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد، اما می‌توانید علائم آن را مدیریت نمود. برونشکتازی را با پاکسازی مخاط و مدیریت عفونت‌ها درمان می‌کنند. بسته به شدت بیماری، پزشک ممکن است دارو یا فیزیوتراپی تجویز کند. همچنین ممکن است از وسایل پزشکی استفاده شود که به خلاص شدن از شر مخاط کمک می‌کند.
اگر برونشکتازی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، درمان آن بیماری زمینه‌ای ممکن است به علائم شما کمک کند. اگر برونشکتازی در ناحیه کوچکی از ریه مشاهده شود، ممکن است پزشک شما جراحی را توصیه کند، اگرچه این امر نادر است.
درمان برونشکتازی به خلاص شدن از شر موکوس عفونی، کشتن باکتری ها و کاهش التهاب کمک می‌کند. آنها عبارتند از:
به نظر نمیرسد آنچه می‌خورید مستقیماً بر برونشکتازی تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، ممکن است شنیده باشید که اجتناب از چیزهایی مانند شیر می‌تواند به کاهش میزان مخاط در ریه‌های شما کمک کند، اما تحقیقات صحت این موضوع را نشان نداده است.
آنچه مهم است حفظ تغذیه خوب است. ممکن است متوجه شوید که دچار کاهش وزن به صورت ناسالم هستید یا نگرانی‌های دیگری در مورد رژیم غذایی خود دارید. اگر در مورد تغذیه سالم با برونشکتازی نگرانی دارید، از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید.
با مدیریت سلامت ریه خود می‌توانید خطر ابتلا به برونشکتازی را کاهش دهید:
برونشکتازی قابل درمان نیست- آسیب ناشی از آن غیر قابل برگشت است. اما بیشتر افراد می‌توانند علائم برونشکتازی را با استراتژی‌هایی که توسط پزشک توصیه می‌شود، مدیریت کنند.
چشم‌انداز شما بستگی به این دارد که وضعیت شما چقدر شدید است، چقدر به درمان پاسخ می‌دهید و سایر شرایط سلامتی شما چگونه است. ممکن است نیاز به تمرین‌های فیزیوتراپی یا مصرف روزانه دارو داشته باشید. موارد شدیدتر ممکن است بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد.
آسیب ناشی از برونشکتازی شدید می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود، از جمله:
با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا به برونشکتازی می‌توانند انتظار داشته باشند که تا زمانی که برونشکتازی نداشته باشد، زندگی کنند. سابقه سیگار کشیدن و عملکرد کم ریه می‌تواند امید به زندگی را کاهش دهد.
مدیریت شرایط مداوم و سلامت کلی شما می‌تواند به شما در مراقبت از خود با برونشکتازی کمک کند.
اگر چندین هفته است که با خلط زیاد سرفه می‌کنید یا اگر احساس تنگی نفس دارید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر برونشکتازی در شما تشخیص داده شده است، در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک خود مراجعه نمایید:
اگر علائم زیر را دارید باید سریعاً به اورژانس مراجعه کنید:
در بیشتر موارد، برونشکتازی نباید شما را از داشتن یک زندگی کامل باز دارد. در مورد علائم آزاردهنده و نحوه برخورد با تشدیدها با پزشک خود صحبت کنید. آنها ممکن است نتوانند تمام علائم را برطرف کنند، اما گاهی اوقات تغییرات کوچک می‌تواند کیفیت زندگی شما را تا حد زیادی بهبود بخشد.
