تست‌های عملکرد ریوی چه هستند؟
تست‌های عملکرد ریوی (Pulmonary function tests: PFT) آزمایش‌های غیرتهاجمی هستند که نشان می‌دهند ریه‌ها چقدر خوب کار می‌کنند. این آزمایش‌ها حجم ریه، ظرفیت، سرعت جریان و تبادل گاز را اندازه‌گیری می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند به پزشک شما در تشخیص و تصمیم‌گیری در مورد درمان برخی از اختلالات ریوی کمک کند.
2 نوع اختلال وجود دارد که باعث ایجاد مشکل در حرکت هوا به داخل و خارج از ریه می‌شود:
- انسدادی. این اختلال زمانی روی می‌دهد که هوا به دلیل مقاومت راه هوایی در خروج از ریه‌ها دچار مشکل می‌شود. این اختلال باعث کاهش جریان هوا می‌شود.
- محدودکننده. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که بافت ریه و/یا عضلات قفسه سینه نمی‌توانند به اندازه کافی منبسط شوند. این اختلال باعث مشکل در جریان هوا می‌شود که بیشتر به دلیل حجم کمتر ریه است.
PFT با 2 روش قابل انجام است. این 2 روش ممکن است با هم استفاده شوند و بسته به پزشک معالج شما ممکن است، آزمایش‌های مختلفی را پیشنهاد دهد:
- اسپیرومتری (Spirometry). اسپیرومتر دستگاهی است که یک طرف آن در دهان بیمار قرار می‌گیرد و یک از طریق سگنال الکترونیکی به یک کامپیوتر که حاوی نرم‌افزار خاص این تست است متصل می‌شود.
- پلتیسموگرافی (Plethysmography). برای انجام آزمایشات داخل یک جعبه هواگیر که شبیه یک باجه تلفن مربعی کوتاه است، می‌نشینید یا می‌ایستید.
اسپیرومتری یکی از روش‌های ساده برای اندازه‌گیری برخی از پارامترهای ریوی است
پلتیسموگرافی (Plethysmography) که با آن بادی باکس (Body Box) نیز گفته می‌شود
تست‌های عملکردی ریه چه چیزهایی را اندازه‌گیری می‌کنند؟
- حجم جاری (VT). این مقدار هوای استنشاق یا بازدم در طول تنفس طبیعی است.
- حجم در دقیقه (MV). این مقدار کل هوای بازدم شده در دقیقه است.
- ظرفیت حیاتی (VC). این حجم کل هوایی است که می‌توان پس از دم تا جایی که می‌توانید بازدم کنید.
- ظرفیت باقیمانده عملکردی (FRC). این مقدار هوایی است که پس از بازدم طبیعی در ریه‌ها باقی می‌ماند.
- حجم باقیمانده. این مقدار هوایی است که پس از بازدم تا جایی که می‌توانید در ریه‌ها باقی می‌ماند.
- ظرفیت کل ریه. این حجم کل ریه‌هاست که با حداکثر هوای ممکن پر شود.
- حداکثر ظرفیت حیاتی با فشار (FVC). این مقدار هوایی است که پس از استنشاق تا جایی که می‌توانید با قدرت و سریع بازدم می‌شود.
- حجم بازدم با فشار (FEV). این مقدار هوای منقضی شده در ثانیه اول، دوم و سوم آزمایش FVC است.
- جریان بازدم با فشار (FEF). این میزان متوسط جریان در نیمه وسط آزمایش FVC است.
- اوج جریان بازدمی (PEFR). این سریعترین سرعتی است که می‌توانید هوا را از ریه‌های خود خارج کنید.
مقادیر طبیعی برای PFT از فردی به فرد دیگر متفاوت است. میزان هوای دم و بازدم در نتایج آزمایش شما با میانگین افراد هم سن، قد، جنس و نژاد مقایسه می‌شود. نتایج همچنین با هر یک از نتایج آزمایش قبلی شما مقایسه می‌شود. اگر اندازه‌گیری غیر طبیعی PFT دارید یا اگر نتایج نسبت به قبل تغییر کرده است، ممکن است به آزمایش‌های دیگری نیاز داشته باشید.
چرا ممکن است به تست‌های عملکرد ریوی نیاز داشته باشم؟
دلایل مختلفی وجود دارد که چرا تست‌های عملکرد ریوی (PFTs) ممکن است انجام شود. این تست‌ها گاهی اوقات در افراد سالم به عنوان بخشی از یک تمرین فیزیکی معمول انجام می‌شوند و همچنین به طور معمول در انواع خاصی از محیط‌های کاری برای اطمینان از سلامت کارکنان (مانند کارخانه‌های گرافیت و معادن زغال سنگ) انجام می‌شوند. جهت برخی تشخیص‌ها ممکن است تا نیاز به انجام برخی تست‌های عملکردی ریه وجود داشته باشد:
- آلرژی
- عفونت‌های تنفسی
- مشکل در تنفس ناشی از آسیب به قفسه سینه یا جراحی اخیر
- شرایط مزمن ریوی، مانند آسم، برونشکتازی، آمفیزم، یا برونشیت مزمن
- آزبستوز، یک بیماری ریوی ناشی از استنشاق الیاف آزبست
- مشکلات محدودکننده راه هوایی ناشی از اسکولیوز، تومورها، یا التهاب یا اسکار ریه‌ها
- سارکوئیدوز، بیماری که باعث ایجاد توده‌های سلول‌های التهابی در اطراف اندام‌ها، مانند کبد، ریه‌ها و طحال می‌شود.
- اسکلرودرمی، بیماری که باعث ضخیم شدن و سفت شدن بافت همبند می‌شود.
PFT ممکن است برای بررسی عملکرد ریه قبل از جراحی یا در بیمارانی که مشکلات ریوی یا قلبی دارند، سیگاری هستند یا به سایر بیماری‌ها مبتلا هستند استفاده شود. از جمله کاربردهای PFT برای ارزیابی درمان آسم، آمفیزم و سایر مشکلات مزمن ریوی است.
مخاطرات تست‌های عملکرد ریوی
از آنجایی که آزمایش عملکرد ریوی یک روش تهاجمی نیست، برای اکثر افراد بی‌خطر و سریع است. اما فرد باید بتواند دستورالعمل‌های واضح و ساده را دنبال کند.
همه رویه‌ها خطراتی دارند. خطرات این روش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه در طول آزمایشات
- احساس تنگی نفس
- سرفه کردن
- حمله آسم ناشی از استنشاق عمیق
- اگر سابقه مشکلات ریوی یا تنفسی دارید، ممکن است پس از انجام آزمایشات احساس خستگی کنید.
در برخی موارد، فرد نباید PFT داشته باشد. دلایل این امر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- جراحی اخیر چشم، به دلیل افزایش فشار داخل چشم در حین عمل
- جراحی اخیر شکم یا سینه
- درد قفسه سینه، حمله قلبی اخیر، یا وضعیت قلبی ناپایدار
- رگ خونی برآمده (آنوریسم) در قفسه سینه، شکم یا مغز
- سل فعال (TB) یا عفونت تنفسی، مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
برخی عوامل می‌توانند PFTها را دقیق‌تر کنند. این موارد شامل:
- میزان همکاری و تلاش بیمار
- استفاده از داروهایی که راه‌های هوایی را باز می‌کنند (گشادکننده‌های برونش)
- استفاده از داروهای ضد درد
- بارداری
- نفخ معده که بر توانایی نفس کشیدن عمیق تأثیر می‌گذارد
- خستگی شدید یا سایر شرایطی که بر توانایی فرد برای انجام آزمایشات تأثیر می‌گذارد (مانند سرماخوردگی)
در طول تست‌های عملکرد ریوی چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیشتر موارد، برای انجام این تست‌ها اقدامات زیر را باید مد نظر قرار داد:
- لباس‌های تنگ، جواهرات یا چیزهای دیگری را که ممکن است باعث ایجاد مشکل در انجام این تست شوند، را گشاد کنید.
- اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید، در طول عمل باید از آن استفاده کنید.
- قبل از عمل باید مثانه خود را خالی کنید.
- روی یک صندلی خواهید نشست. یک گیره نرم روی بینی شما گذاشته می‌شود. این بدین معنی است که تمام تنفس شما از طریق دهان انجام می‌شود نه از طریق بینی.
- به شما یک دهانی استریل داده می‌شود که به یک اسپیرومتر متصل است.
- دهان خود به طور کامل روی قطعه دهانی می‌چسبانید تا هیچ منفذی نداشته باشد. به شما آموزش داده می‌شود که به روش‌های مختلف دم و بازدم کنید.
- در طول عمل از نظر سرگیجه، مشکل تنفسی یا سایر مشکلات به دقت تحت نظر خواهید بود.
- ممکن است پس از انجام برخی آزمایشات به شما داروی گشادکننده برونش داده شود. بعد از اینکه برونش گشادکننده اثر کرد، آزمایش‌ها چند دقیقه بعد تکرار می‌شوند.
منبع
https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/pulmonary-function-tests
