ریتم شبانه‌روزی (circadian rhythm)، نامی است که به تغییرات فیزیولوژیکی و رفتاری که در یک چرخه 24 ساعته اتفاق می‌افتد گذاشته شده است و بر بسیاری از فرآیندهای بدن از جمله چرخه خواب و بیداری تأثیر می‌گذارد. هنگامی که ریتم شبانه‌روزی بدن با چرخه شبانه‌روزی طبیعی هماهنگ نیستند، ممکن است بی‌خوابی در شب، خواب‌آلودگی در طول روز، عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار و مشکلات دیگر را تجربه کنید.
| خواب چیست و چرا اهمیت دارد؟ |
همانطور که در بالا ذکر شد، ریتم‌های شبانه‌روزی تغییرات رفتاری مرتبط با ساعت درونی هستند که از یک چرخه نزدیک به 24 ساعت پیروی می‌کنند. این چرخه‌های بیولوژیکی در اکثر موجودات زنده از جمله حیوانات، گیاهان و میکروب‌ها وجود دارد.
چشم دو وظیفه دارد: به ما اجازه دیدن تصاویر و دریافت نور را می‌دهد. این نور سپس زمان روز را به مغز ارسال می‌کند. در افرادی که بینا هستند، ساعت اصلی بدن غیر 24 ساعته هر روز به 24 ساعت باز می‌گردد، به همان روشی که عقربه‌های ساعت می‌توانند تنظیم مجدد شوند. این مکانیسم تضمین می‌کند که ریتم‌های شبانه‌روزی با چرخه معمولی روز و شب هماهنگ شوند.
در انسان، ریتم شبانه‌روزی بدن به تنظیم دمای بدن، غذا خوردن و هضم غذا، فعالیت هورمونی و سایر عملکردهای ضروری بدن کمک می‌کند. ریتم شبانه‌روزی توسط ساعت اصلی در مغز تنظیم می‌شود که به عنوان هسته سوپراکیاسماتیک (SCN :suprachiasmatic nucleus) شناخته می‌شود. این ساختار که از حدود 20000 سلول عصبی تشکیل شده است، وظیفه هماهنگی تمام ساعت‌های بیولوژیکی بدن را بر عهده دارد.
SCN به شدت به نور خورشید و سایر سیگنال‌های چرخه شبانه‌روزی طبیعی، برای ارسال اطلاعات زمانی به سایر قسمت‌های بدن و هم‌تراز نگه داشتن ریتم شبانه‌روزی بدن متکی است. به عنوان مثال، نور یک عامل خارجی قدرتمند است. هنگامی که نور وارد چشم ما می‌شود، SCN به غده صنوبری در مغز سیگنال می‌دهد تا تولید ملاتونین را سرکوب کند - هورمونی که باعث خواب آلودگی ما می‌شود. به همین دلیل، ریتم‌های شبانه‌روزی با چرخه روز و شب زمین ارتباط تنگاتنگی دارد.
ریتم‌های شبانه‌روزی جزر و مد بدن ما هستند. آنها جزر و مد طبیعی بدن را کنترل می‌کنند. آنها فعالیت روزانه را با 24 ساعت شبانه‌روز و همچنین زمان خواب و بیداری هماهنگ می‌کنند. اگر ریتم‌های شبانه‌روزی هماهنگ نباشد، هورمون‌ها می‌توانند در زمان‌های نامناسبی از روز ترشح شوند و باعث ایجاد مشکل در خواب شبانه و میل به خواب در طول روز شوند. داشتن ریتم‌های درونی شبانه‌روزی که با ریتم 24 ساعت طبیعی شبانه‌روز هماهنگ نباشد، می‌تواند بر جریان طبیعی بدن تأثیر بگذارد.
اثرات دریافت نور از طریق چشم بر تنظیم بسیاری از مکانیسم‌های بدن اثر دارد
برای افرادی که کاملاً نابینا هستند، چنین علائم نوری وجود ندارد. ساعت بدن به حالت طبیعی خود رها می‌شود، با دقایق اضافی روز به روز اضافه می‌شود تا زمانی که ریتم شبانه‌روزی وی اساساً دچار ناهماهنگی با ریتم شبانه‌روزی طبیعی می‌شود.
اختلال ریتم شبانه‌روزی غیر 24 ساعته یک اختلال در تطبیق ساعت درونی بدن با چرخه طبیعی روز و شب است. ریتم‌های شبانه‌روزی بدن توسط ساعت اصلی بدن کنترل می‌شود و به ما می‌گوید چه زمانی بخوابیم، چه زمانی بیدار شویم، چه زمانی غذا بخوریم و موارد دیگر.
در اکثر افراد، ساعت اصلی بدن کمی بیشتر از 24 ساعت کار می‌کند. این بدان معنی است که به جای چرخ زدن در یک روز 24 ساعته، ریتم طبیعی اکثر افراد در واقع کمی طولانی‌تر می‌چرخد. چه چرخه دو دقیقه یا 30 دقیقه بیشتر طول بکشد، اگر کسی اختلال غیر 24 ساعته داشته باشد، این دقایق روز به روز جمع می‌شوند و در نهایت باعث تغییر قابل توجهی در زمانبندی روز فرد و عدم تطبیق آن با شبانه‌روز واقعی می‌شود.
چیزهای زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث شود ریتم شبانه‌روزی ما و چرخه نور طبیعی و تاریکی زمین هماهنگ نباشد. این شامل:
اختلال غیر 24 ساعته یک اختلال مزمن ریتم شبانه‌روزی است. طیف وسیعی از علائم آن می‌تواند در شب و در طول روز رخ دهد. همچنین می‌تواند خفیف یا شدید باشد. تجربه اختلال غیر 24 ساعته از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
شایع‌ترین علائم مرتبط با اختلال شبانه‌روزی شامل دشواری در به خواب رفتن، خواب ماندن، زود بیدار شدن و ناتوانی در به خواب رفتن مجدد است. همچنین ممکن است متوجه تغییراتی در خلق و خوی خود شوید، مانند افزایش احساس افسردگی و اضطراب، و همچنین استرس در روابط و عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه. شما کدام یک از علائم زیر را دارید؟
| با اختلالات خواب و مشکلات روانی ناشی از آن بیشتر آشنا شویم. |
اختلال غیر 24 ساعته دارای دو علامت قابل توجه است.
اولی ناتوانی عمیق در خوابیدن یا در خواب ماندن در شب، و دومی میل شدید به خوابیدن در طول روز. هر دوی این تغییرات به این دلیل اتفاق می‌افتند که ساعت داخلی بدن با چرخه 24 ساعته شبانه‌روز هماهنگ نیست، که به دلیل تفاوت چرخه ساعت اصلی داخلی بدن با چرخه 24 ساعته روز و شب است. هنگامی که خواب دچار اختلال شود ممکن است اختلالات جسمی و روانی بسیاری به همراه داشته باشد.
اختلال غیر 24 ساعته زمانی به وجود می‌آید که ساعت اصلی بدن با ریتم طبیعی خود کار کند. از این رو نام آن اختلال غیر 24 ساعته است که نشان‌دهنده وجود یک ساعت اصلی در بدن است که دوره آن 24 ساعت نیست.
به دلایل ناشناخته، ساعت بدن اکثر افراد کمی بیشتر از 24 ساعت کار می‌کند. این بدان معناست که اگر ساعت بدن شما بر اساس یک برنامه 24.5 ساعته کار کند، امروز 30 دقیقه عقب هستید و فردا ساعت بدن شما یک ساعت عقب است. روز بعد 90 دقیقه خواهد بود و به همین ترتیب. روز به روز، این زمان اضافه می‌شود تا اینکه ساعت‌های زیادی عقب می‌مانید و ریتمی ایجاد می‌کند که با چرخه معمولی روز و شب هماهنگ نیست. در نهایت، بدن شما طوری عمل می‌کند که انگار شب روز است و روز شب و البته این چرخش همچنان ادامه خواهد یافت. این وضعیت ادامه می‌یابد و در نهایت چرخه خواب و بیداری شما برای مدت کوتاهی با چرخه معمولی روز و شب همگام می‌شود. سپس دوباره شروع به خارج شدن از همگام شدن می‌کند. برخی از افراد یک سیکل شبانه‌روزی کامل را به کوتاهی یک ماه و نیم تجربه می‌کنند. برای برخی دیگر، ممکن است چندین ماه طول بکشد تا چرخه خواب و بیداری آنها با 24 ساعت روز هماهنگ شود.
در حالی که میخواهید سعی کنید برنامه معمول خود را حفظ کنید، اغلب اوقات شب‌ها به سختی می‌خوابید و سپس در طول روز میل شدیدی به خوابیدن دارید. با گذشت زمان، یک بار دیگر به نقطه‌ای می‌رسید که ساعت بدن شما با چرخه معمولی روز و شب هماهنگ است. اما پس از آن، به همان سرعت، دوباره از هماهنگی خارج می‌شود.
برای افراد بینا، نورهای محیطی به مغز سیگنال می‌دهند که ساعت اصلی بدن را هر روز به 24 ساعت تنظیم کند. برای افرادی که کاملاً نابینا هستند، ساعت اصلی بدن مسیر طبیعی خود را طی می‌کند و با چرخه شبانه‌روزی طبیعت هماهنگ نمی‌شود.
از آنجایی که اثرات اختلال غیر 24 ساعته بسیار گسترده است، ممکن است بر فعالیت روزانه شما اثرات منفی بگذارد و انرژی شما را تحلیل ببرد. ممکن است ناگهان در زمان‌های نامناسب بخوابید و این ممکن است کارهای مهم روزانه را به چالشی برای شما تبدیل کند.
زندگی با افراد دارای اختلال غیر 24 ساعته نیز ممکن است این احساس را در شما ایجاد کند که انگار هیچ کس نمی‌فهمد که در حال گذراندن چه چیزی هستید، و این احساس تنهایی شرایط فرد را بسیار بدتر شود. حقیقت این است که شما تنها نیستید. بسیاری از افراد دیگر با افراد دارای اختلال غیر 24 ساعته زندگی می‌کنند که بسیاری از چالش‌های مشابه شما را تجربه می‌کنند.
اختلال غیر 24 ساعته از ناتوانی در درک نور ناشی می‌شود. در ایالات متحده، 1.3 میلیون نفر نابینا و 130000 نفر نابینای کامل هستند. برخی از علل اصلی نابینایی کامل عبارتند از: رتینوبلاستوما، رتینیت پیگمانتوزا، رتینوپاتی نارس، گلوکوم، ضربه چشم، دیابت یا اختلال رشد چشم. در بین افرادی که کاملاً نابینا هستند، 70٪ از اثرات اختلال غیر 24 ساعته رنج می‌برند که به دلیل عدم درک نور ایجاد می‌شود.
هنگامی که نابینایی کامل اتفاق می‌افتد، احتمال ابتلا به اختلال خواب و بیداری ناشی از تفاوت ریتم شبانه‌روزی بدن با ریتم شبانه‌روزی طبیعی زیاد است. حدود 70 درصد از افرادی که کاملاً نابینا هستند از عوارض زندگی با افراد دارای اختلال غیر 24 ساعته رنج می‌برند. این اختلال جدی ریتم شبانه‌روزی باعث بی‌قراری در شب، میل شدید به خواب در طول روز و طیف وسیعی از مشکلات عملکردی در محل کار یا مدرسه می‌شود. این به دلیل ناتوانی چشم در درک نور محیطی است، که ساعت اصلی بدن و ریتم‌های شبانه‌روزی را هر روز تنظیم مجدد می‌کند.
نابینایی کامل فقدان درک نور است و به ندرت یکباره اتفاق می‌افتد. شروع نابینایی می‌تواند در زمان‌های مختلف رخ دهد. در حالی که برخی از افراد نابینا به دنیا می‌آیند و هرگز نور را درک نمی‌کنند، برخی دیگر بینا به دنیا می‌آیند و بینایی خود را به دلیل بیماری یا مشکل دیگری از دست می‌دهند. حتی برخی از علل نابینایی بلافاصله باعث نابینایی کامل نمی‌شوند. ممکن است سال‌ها و گاهی ده‌ها سال طول بکشد تا ادراک نور به کلی از بین برود.
به عنوان مثال، مبتلایان به گلوکوم مادرزادی و گلوکوم زاویه باز ممکن است تا 60 سال پس از شروع به نابینایی کامل نرسند. رتینیت پیگمانتوزا می‌تواند بین 20 تا 40 سال بعد باعث نابینایی کامل شود و رتینوپاتی دیابتی می‌تواند 40 تا 60 سال پس از شروع به نابینایی کامل منجر شود.
چگونه می‌توانید بفهمید که اختلال غیر 24 ساعته دارید؟ علائم و سابقه شما بهترین شاخص هستند. اگر فکر می‌کنید ممکن است اختلال غیر 24 ساعته داشته باشید و یک یا چند مورد از علائم اختلال غیر 24 ساعته را دارید، با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید تا با هم بتوانید تعیین کنید که آیا اختلال غیر 24 ساعته دارید یا خیر.
اگر فردی کاملاً نابینا است، ریتم شبانه‌روزی وی ممکن است به دلیل اختلال خواب و بیداری غیر 24 ساعته با چرخه طبیعی هماهنگ نباشد.
به خاطر داشته باشید که آگاهی از اختلال غیر 24 ساعته کم است و ممکن است پزشک شما از اختلال غیر 24 ساعته آگاهی کافی نداشته باشد. لذا توصیه می‌شود تا این مشکل را با یک پزشک اختلالات خواب پیگیری نمایید.
اختلال در ریتم شبانه‌روزی می‌تواند به چیزی بیشتر از خواب ناکافی منجر شود. این اختلال می‌تواند مانند سایر اختلالات خواب به افزایش وزن، تغییرات خلقی و خطر بیشتر برای بیماری‌های بی‌شماری از جمله دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی منجر شود. خوشبختانه، چند کار ساده وجود دارد که می‌توانید برای تنظیم مجدد ریتم شبانه‌روزی خود انجام دهید و الگوهای خواب خود را به مسیر درست برگردانید.
اختلال ریتم شبانه‌روزی بدن را جدی بگیریم
https://www.non-24.com/blindness-and-non-24
