اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) یک اختلال در وضعیت سلامت روان است که می‌تواند پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا مانند جنگ، جنایت، سوءاستفاده جنسی، تروریسم، بلایای طبیعی، یا تصادفات اتومبیل و ... ایجاد شود. مرکز ملی PTSD در آمریکا تخمین می‌زند که 7 تا 8 درصد افراد در مقطعی از زندگی خود اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه علائم مختلفی از جمله یادآوری خاطرات سانحه، مشکلات حافظه، و تمایل به احساس سرگیجه یا به راحتی مبهوت شدن را تجربه می‌کنند.
مشکلات خواب یکی دیگر از علائم رایج اختلال استرس پس از سانحه است. اختلالات خواب که بیشتر با اختلال استرس پس از سانحه مرتبط است، بی‌خوابی و کابوس است. با این حال، تحقیقات جدید ارتباط قوی بین اختلال استرس پس از سانحه و یک اختلال خواب دیگر را نشان می‌دهد و آن آپنه خواب است.
افراد مبتلا به وقفه انسدادی در خواب (OSA) در طول شب دچار وقفه‌های موقتی در تنفس می‌شوند که اغلب با خروپف بلند، خفگی یا صداهای نفس‌نفس زدن همراه است. هنگامی که این علائم رخ می‌دهد، مغز مجبور است دوباره تنفس را شروع کند و خواب را مختل کند. در نتیجه، افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب با احساس خستگی از خواب بیدار می‌شوند و از خواب‌آلودگی مفرط در طول روز رنج می‌برند- حتی زمانی که در طول شب خوابیده باشند.
داشتن هر دو آپنه انسدادی خواب و اختلال استرس پس از سانحه چقدر شایع است؟ آپنه انسدادی خواب بین 17 تا 22 درصد از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در میان افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، این تعداد از 12 تا 90 درصد متغیر است. افرادی که هم آپنه انسدادی خواب و هم اختلال استرس پس از سانحه دارند احتمال بیشتری دارد که علائم اختلال استرس پس از سانحه شدیدتری داشته باشند.
اختلال در تنفس در هنگام خواب می‌تواند نشانه آپنه انسدادی خواب درمان نشده باشد که با علائم بدتر اختلال استرس پس از سانحه و همچنین افزایش خطر نارسایی قلبی، زوال عقل و برخی از انواع سرطان‌ها همراه است. اختلال تنفس در خواب در 95 درصد از افرادی که از حادثه آتش‌سوزی جان به در برده‌اند و 91 درصد از قربانیانی که جرایم متوالی را تجربه کرده‌اند وجود دارد.
احتمال ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه در جانبازان جنگی تا سه برابر بیشتر است. مردان، که درصد بیشتری از جمعیت جانبازان را تشکیل می‌دهند، بیشتر در معرض ابتلا به آپنه خواب هستند. بر اساس یک مطالعه، 69 درصد از جانبازان جنگ ویتنام مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه نیز دچار اختلال تنفسی در خواب بودند.
احتمال ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه در جانبازان جنگی تا سه برابر بیشتر است
در میان جمعیت عمومی، خطر آپنه خواب با افزایش سن افزایش می‌یابد. یک مطالعه نشان داد که 69 درصد از جانبازان جوان جنگ عراق و افغانستان از نظر آپنه انسدادی خواب مثبت بودند.
افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه که مشکلات خواب مانند آپنه انسدادی خواب را نیز تجربه می‌کنند، احتمالاً افسردگی شدیدتر، خطر خودکشی بالاتر، افزایش سوء مصرف مواد و کیفیت پایین‌تر زندگی را تجربه می‌کنند. در افرادی که قبل از 70 سالگی به آپنه انسدادی خواب مبتلا می‌شوند، خطر مرگ زودهنگام نیز افزایش می‌یابد.
| با اختلالات خواب و مشکلات سلامت روان بیشتر آشنا شویم. |
پاسخ به این سؤال سخت است. افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب شدیدتر (که با تعداد دفعاتی که فرد دچار آپنه یا قطع تنفس برای 10 ثانیه یا بیشتر در هر ساعت می‌شود اندازه‌گیری می‌شود) احتمال بیشتری دارد که اختلال استرس پس از سانحه شدیدتری داشته باشند. در عین حال، هر چه اختلال استرس پس از سانحه آنها شدیدتر باشد، آپنه انسدادی خواب آنها شدیدتر است.
اختلال خواب ناشی از آپنه خواب می‌تواند به کمبود خواب بینجامد که علائم اختلال استرس پس از سانحه را بدتر و بهبودی را دشوارتر می‌کند. حتی اگر فردی که می‌خوابد در حین بروز علائم آپنه انسدادی خواب از خواب بیدار نشود، آپنه خواب سیستم عصبی سمپاتیک را تحریک می‌کند و کیفیت کلی خواب را کاهش می‌دهد. محرومیت از خواب ناشی از آن می‌تواند خلق و خو و قدرت تصمیم‌گیری را مختل کند - احتمال استفاده از درمان CPAP، آپنه خواب را کاهش می‌دهد.
خواب خوب برای افراد مبتلا به PTSD مفید است و نقش بسیار مهمی در کاهش ترس مرتبط با خاطرات تروماتیک دارد. مطالعات نشان می‌دهد که خواب، به ویژه خواب در مرحله REM (حرکات سریع چشم)، به تسهیل پایان ترس کمک می‌کند - فرآیندی که در آن مغز شما ارتباط یک محرک خنثی با واکنش ترس را فراموش می‌کند. همانطور که مغز شما یاد می‌گیرد که رویدادها را در طول خواب REM یکپارچه کند و به خاطر بسپارد، برای کاهش ترس مرتبط با خاطرات خاص نیز عمل می‌کند.
| با خواب و مراحل مختلف آن بیشتر آشنا شویم. |
هم پایان ترس و هم کابوس در طول خواب REM اتفاق می‌افتد. هنگامی که یک فرد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه از یک کابوس بیدار می‌شود، خواب REM او را مختل می‌کند و این روند مهم پایان ترس را مختل می‌کند. اگر فرد مبتلا به آپنه خواب نیز باشد، احتمال تجربه خواب آشفته حتی بیشتر است. در واقع، برای برخی از افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب، اکثر آپنه‌های آنها در طول خواب REM رخ می‌دهد.
برخی از محققان معتقدند ارتباط بین اختلال استرس پس از سانحه و آپنه خواب از مغز ناشی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه نسبت به افراد بدون اختلال استرس پس از سانحه سطح هورمون رشد کمتری دارند و کاهش ترشح هورمون رشد با بیدار شدن بیشتر در طول شب همراه است. استرس مزمن، مانند استرسی که افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه تجربه می‌کنند، می‌تواند منجر به بیدار شدن مکرر شود.
از آنجایی که مشکل در خوابیدن یکی از علائم رایج برانگیختگی اختلال استرس پس از سانحه است، بهداشت بهتر خواب اغلب بخشی از برنامه درمانی اختلال استرس پس از سانحه همراه با گفتگو درمانی و دارو است. پزشکان ممکن است پیروی از یک برنامه دقیق خواب، اتخاذ یک روال آرامش‌بخش قبل از خواب برای کاهش استرس و کاهش مصرف کافئین و الکل را توصیه کنند.
آپنه خواب معمولاً با برنامه کاهش وزن یا جراحی کاهش وزن برای افرادی که اضافه وزن دارند و درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) انجام می‌پذیرد. در درمان CPAP، افراد با ماسکی می‌خوابند که از طریق یک شلنگ به دستگاه CPAP روی میز کنار تخت آنها متصل می‌شود. درمان با CPAP راه‌های هوایی فرد را قادر می‌سازد در طول خواب باز بمانند و قطع تنفسی را در طول شب کاهش دهد.
خوشبختانه، شواهد نشان می‌دهد که برای افراد مبتلا به آپنه خواب و اختلال استرس پس از سانحه، درمان مداوم CPAP نه تنها می‌تواند علائم آپنه خواب، بلکه علائم اختلال استرس پس از سانحه، از جمله اضطراب، افسردگی، کابوس‌ها، و کیفیت زندگی را نیز بهبود دهد. متأسفانه، عکس آن نیز صادق است: آپنه انسدادی خواب درمان نشده با پیامدهای بدتری برای اختلال استرس پس از سانحه همراه است.
پیروی از درمان CPAP کمتر از آنچه پزشکان می‌خواهند رایج است، فقط به این دلیل که از خوابیدن با ماسک ممکن است احساس ناراحتی کند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه به طور قابل توجهی کمتر از درمان CPAP استفاده می‌کنند، اغلب به دلیل احساس ناراحتی، کابوس، و کلاستروفوبیا (Claustrophobia). کابوس‌ها به ویژه با مقاومت بالاتر در برابر درمان CPAP همراه هستند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه از درمان CPAP برای مدت زمان کوتاه‌تری- به طور متوسط فقط 3.5 ساعت- و شب‌های کمتری استفاده می‌کنند.
مطالعه‌ای روی جانبازان نشان داد که در بین افراد بدون اختلال استرس پس از سانحه، 70٪ از درمان CPAP پیروی می‌کنند. در میان جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، این میزان پایبندی به کمتر از 50 درصد کاهش یافت (این آمار مربوط به ایران نمی‌باشد).
عدم پایبندی به درمان CPAP عواقب جدی دارد. یک مطالعه بر روی افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه و آپنه انسدادی خواب نشان داد که کسانی که از درمان CPAP خود پیروی کردند، 75٪ بهبود علائم اختلال استرس پس از سانحه را تجربه کردند. برای کسانی که این کار را نکردند، علائم آنها 43 درصد بدتر شد.
مطالعات نشان می‌دهند که هر چه فرد بیشتر از درمان CPAP استفاده کند، علائم اختلال استرس پس از سانحه او بیشتر بهبود می‌یابد. درمان CPAP بر خلاف علائم خفیف تا متوسط، در میان افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه شدید اثر مثبت حتی قوی‌تری دارد.
به طور خاص، درمان با CPAP می‌تواند فراوانی کابوس‌های شبانه - تا 50 درصد- و ناراحتی را که برای افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ایجاد می‌کند را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. درمان CPAP همچنین علائم خواب‌آلودگی روزانه اختلال استرس پس از سانحه را تسکین می‌دهد و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
مکانیزم تأثیر آپنه خواب، کابوس و بی‌خوابی بر هم
اگر از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برید و نگران هستید که ممکن است قطع تنفسی در خواب نیز داشته باشید، در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، در مورد خواب خود با پزشک خود صحبت کنید. با درمان مداوم، از جمله CPAP و گفتار درمانی، می‌توان علائم اختلال استرس پس از سانحه و آپنه انسدادی خواب را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
https://www.sleepfoundation.org/sleep-apnea/ptsd-and-sleep-apnea
